Dezynfekcja ditlenkiem chloru

Opracowanie: Wiesław Hreczuch, Arkadiusz Chruściel, Anna Chmielowiec-Korzeniowska z Katedry Żywienia Zwierząt i Środowiska Akademii Rolniczej w Lublinie.

Dezynfekcja ditlenkiem chloru

Oprócz ścisłych instrukcji  dotyczących odpowiedniej kampanii informacyjnej, izolacji ognisk choroby oraz nadzoru nad strefami zagrożonymi wskazywane są zabiegi dezynfekcyjne. Wśród nich występują następujące zalecenia dla przemysłowych producentów drobiu:

• rozłożenie mat nasączonych środkiem dezynfekcyjnym przed wejściami do budynków,
• założenie śluz dezynfekcyjnych w wejściach do budynków ferm drobiu,
• obowiązkowa dezynfekcja pojazdów wjeżdżających,
• rozłożenie mat dezynfekcyjnych przed wjazdem i wejściem na teren fermy,
• wprowadzenie obowiązku przeprowadzania dokładnego mycia i dezynfekcji rąk przed wejściem do obiektów, w których utrzymuje się drób.

Rekomendowane zabiegi dezynfekcyjn

Można spotkać również inne bardziej szczegółowe instrukcje dotyczące rekomendowanych zabiegów dezynfekcyjnych, takich jak na przykład:

• przewożenie ptaków przeznaczonych do sprzedaży wyłącznie w jednorazowych skrzyniach/opakowaniach lub skrzyniach wyprodukowanych z materiałów łatwych do czyszczenia i dezynfekcji,
• przeprowadzenie przynajmniej raz do roku czyszczenia i dezynfekcji sprzętów stosowanych w hodowli oraz każdego budynku i zagród.

Praktyka wskazuje, ze wymienione zabiegi dezynfekcyjne są jednak niewystarczające do wyeliminowania zagrożeń związanych z zakażeniem stada. Do dalszej poprawy bezpieczeństwa wskazane jest wypełnienie luki dotyczącej oddziaływania czynników dezynfekcyjnych w bezpośrednim otoczeniu ptaków hodowlanych, a więc bieżącej dezynfekcji w ich obecności.

Dezynfekcję ogólną pomieszczeń hodowlanych, otoczenia i narzędzi prowadzi się na ogół za pomocą popularnych środków biobójczych zawierających agresywne i toksyczne substancje, takie jak podchloryn sodu. formalina, aldehyd glutarowy itp. Przeprowadzanie bieżących zabiegów dezynfekcji w trakcie cyklu hodowlanego było dotychczas praktycznie niemożliwe ze względu na toksyczność substancji dezynfekujących w stosunku do ptaków. Zasadniczym ograniczeniem w profilaktycznym zwalczaniu mikroflory chorobotwórczej jest więc brak możliwości codziennego opróżnienia pomieszczeń inwentarskich oraz narażenie ptaków na szkodliwe działanie toksycznych substancji podczas dezynfekcji.

Zastosowanie ditlenku chloru w dezynfekcji

Nową propozycję w tym zakresie stanowi zastosowanie ditlenku chloru (dwutlenku chloru – ClO2) jako czynnika dezynfekującego. Jego zasadniczą zaletą jest skuteczność działania biobójczego w krótkim czasie oraz w ilościach poniżej wyznaczonych ustawowo najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS). Dla warunków proponowanej dezynfekcji profilaktycznej w hodowli ptaków istotne znaczenie ma pojęcie najwyższych dopuszczalnych stężeń chwilowych (NDSCh), zdefiniowane jako stężenie czynnika, którego oddziaływanie na organizm, gdy utrzymuje się w środowisku nie dłużej niż 30 minut w czasie 8 godzin, nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia narażonego organizmu oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej 129112002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 18.12.2002 r.) NDSCh dla ditlenku chloru wynosi 0,9 mg/m3.

Według przytoczonych dalej obliczeń stosowanie zamgławiania ditlenkiem chloru w stężeniu 100 mg/i (stężenie wyrażane często w jednostkach ppm) oraz w ilości 91 roztworu roboczego na 1000 kubatury, w czasie do 30 minut, wraz z następującą wentylacją przy zapewnieniu 6-krotnej wymiany powietrza na godzinę jest nieszkodliwe dla ptaków. Postępowanie w opisany sposób zapewnia stężenie chwilowe ditlenku chloru nie wyższe niż 0,9 mg/m3.

Ostra toksyczność doustna: 1.,D50 w badaniach przeprowadzonych na szczurach przekracza dawkę 280 mg Cl/kg rn.c., a więc nie występuje możliwość zatrucia również przy bezpośrednim kontakcie ptaków z podłożem zwilżonym roztworem roboczym podczas dezynfekcji, gdyż w przypadku zamgławiania w przyjętych warunkach ptaki praktycznie nie są w stanie wchłonąć doustnie toksycznej dawki.

Podobne jak przy zamgławianiu, zbliżone warunki bezpieczeństwa stosowania zapewnia wykonywanie dezynfekcji roztworem ditlenku chloru o stężeniu 100 mg/I poprzez natrysk na powierzchnie w otoczeniu zewnętrznym pomieszczeń inwentarskich (posadzki, place, ściany, sprzęt, itp.), w ilości 100 ml/m3 do 200 ml/m3 zapewniającym całkowite zwilżenie powierzchni. Odpowiednie obliczenia modelowe stężenia 0,02 w powietrzu w wyniku desorpcji z powierzchni w przypadku nanoszenia ditlenku chloru przez natrysk są nieco bardziej skomplikowane niż w przypadku zamgławiania.

Przy stosowaniu ditlenku chloru nie występuje również żadne zagrożenie skażenia środowiska, nawet przy długotrwałym stosowaniu, gdyż jego cechą wyróżniającą spośród wszystkich innych dezynfekantów jest postać gazowa, rozpuszczalna w wodzie. W rezultacie, w trakcie odparowania wody ClO2, przeniesiony zostaje z powierzchni do atmosfery bez jakiejkolwiek pozostałości, gdzie następnie rozłożony zostaje pod wpływem światła ultrafioletowego.

Jak wykazano, przy zabiegach dezynfekcyjnych wykonywanych w opisany sposób, zarówno metodą zamgławiania, jak i poprzez natrysk, powierzchnie zwilżane roztworem roboczym ditlenku chloru o stężeniu 100 mg na litr zapewniają stężenie ClO2 we wdychanym powietrzu nieprzekraczające najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh). Są to graniczne warunki stężeń bezpiecznego stosowania ditlenku chloru.

Uzupełnienie profilaktycznych zabiegów dezynfekcyjnych stanowi stabilizacja mikrobiologiczna (dezynfekcja) wody do pojenia ptaków poprzez dozowanie ditlenku chloru w stężeniu 1mg/l. W ten sposób zapobiega się możliwości tzw. wtórnego skażenia wody pitnej, jak również eliminuje uciążliwy rozwój a,lg i glonów w instalacjach wodnych. Warto nadmienić, że ditlenek chloru jako produkt biobójczy kategorii grupy S ma dopuszczenie do dezynfekcji wody pitnej, zgodnie rozporządzeniem ministra zdrowia z 17 stycznia 2003 r. w sprawie kategorii i grup produktów biobójczych według ich przeznaczenia. Skuteczność biobójczą ditlenku chloru potwierdzono w badaniach. laboratoryjnych wykonanych według norm międzynarodowych PN-EN 136972001 oraz PN-EN 24349:2005 rekomendowanych przez Ko-misję do spraw Produktów Biobójczych oraz zaakceptowanych przez Urząd Rejestracji Produktów. Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Wyznaczone skuteczne stężenie biobójcze ditlenku chloru w roztworze roboczym wynosi 40 mg, ClO₂/l, w temperaturze 10^oC oraz przy obciążeniu. białkowym 0,3% albuminy (tzw. warunki brudu w hodowli). W konsekwencji występuje możliwość dalszego obniżenia stosowanych dawek ditlenku chloru w porównaniu do analizowanego powyżej maksymalnego stężenia bezpiecznego wnoszącego 100 mg/1. Można to uczynić poprzez zmniejszenie ilości aplikowanego roztworu roboczego bądź przez odpowiednie obniżenie stężenia ClO_2.

Biorąc powyższe pod uwagę w zastosowaniu dezynfekcji profilaktycznej w hodowli drobiu rekomendowane są następujący warunki stosowania ditlenku chloru:

• dezynfekcja profilaktyczna przez zamgławianie pomieszczeń inwentarskich w obecności drobiu
• dezynfekcja profilaktyczna przez natrysk na powierzchnie otoczenia zewnętrznego pomieszczeń inwentarskich (korytarze, place, magazyny, pomieszczeńia socjalne)
• Dezynfekcja wody do pojenia ptaków poprzez dozowanie ditlenku chloru w stężeniu 1mg/l

Zabiegi zamgławiania  należy wykonywać za pomocą zamgławiaczy elektrycznych, na zimno, Zamgławiacze spalinowe (w tzw. gorącej chmurze) mogę powodować częściową redukcję ditlenku chloru W warunkach podwyższonej temperatury i obniżenie efektywnego stężenia. Dla zwiększenia dyspersjii kropli oraz wydłużenia czasu utrzymywania się mgły w otoczeniu można stosować dodatek nośnika mgły, stosowany zwykle w ilości kilku procent w roztworze roboczym. Dobrą praktyką jest również dodatek tlenku chloru do roztworów roboczych detergentów stosowanych do mycia powierzchni, urządzeń, skrzynek I narzędzi, W koki od 50 mg do 100 mg ClO₂/l, uzyskując efekt mycia i dezynfekcji w jednej operacji higieniczną Omawiane warunki zabiegów dezynfekcyjnych zamgławiania natrysku (w zależności od miejsca stosowania) wykonywane 1 do 3 -krotnie w ciągu doby (w zależności od zagrożenia zakażeniem) w obecności ptaków, umożliwiają więc bezpieczną oraz skuteczną profilaktyczną redukcję mikroflory chorobotwórczej w środowisku bytowania ptaków. Stan taki zdecydowanie obniża potencjał epizootii, podnosząc zdrowotność, kondycję fizyczną. i przyspieszają.c pożądane przyrosty masy ciała ptaków. Szczególne znaczenie praktyczne omawianej metody dezynfekcji ditlenkiem chloru wynika również z faktu niskiego kosztu preparatu zawierającego się przykładowo w kwocie poniżej 0,2C zł W przeliczeniu na 1000 m3 kubatury, przy jednorazowym zabiegu dezynfekcyjnym przez zamgławiane. Koszt stabilizacji mikrobiologicznej wody pitnej za pomocą ditlenku chloru ze względu na niskie stężenie jest odpowiednio niższy.