Roztocze kurzu domowego

W mieszkaniu są miliony roztoczy, które przebywają niemal w każdym jego miejscu. Najwięcej mieści się w dywanach, materacach, poduszkach, kołdrach i pluszowych misiach. Łyżeczka kurzu zawiera ich prawie 1000, łóżko aż 10000. Panująca w nim wilgoć, ciepło, obfitość złuszczonego naskórka zapewniają im idealne warunki bytowania. Badania wykazały, że na jednym łóżku może żyć nawet 2 mln roztoczy.

Pajęczaki te żywią się głównie kawałkami naskórka i skóry. Są mikroskopijnej wielkości – osiągają od 0,1 do 0,5 milimetrów wielkości. Niestety ze względu na bardzo szybki proces rozmnażania, całkowite zwalczenie roztoczy jest niemożliwe. Sprzyja im również sezon grzewczy i rzadkie wietrzenie mieszkania. Obecność tych niewielkich żyjątek dokucza nam szczególnie w sezonie grzewczym. Ich ulubiona temperatura to 22 do 28 stopni. Z tego powodu specjaliści polecają 20 stopni jako temperaturę optymalną w mieszkaniu. Z nieznanych powodów, praktycznie nie ma roztoczy na wysokościach powyżej 1000m.

Występowanie roztoczu kurzu domowego

Roztocze kurzu domowego  to grupa saprofitycznych pajęczaków z rzędu roztoczy żyjących w kurzu domowym 60–100 dni, dobrze rozwijają się w temperaturze 22–26°C i wysokiej wilgotności względnej, sięgającej 80%. Znaczna ilość wilgoci w powietrzu sprzyja doskonałemu rozmnażaniu się roztoczy. Wodę dla roztoczy stanowi wilgotny pokarm lub para wodna. W przypadku zbyt suchej atmosfery chowają się w szczeliny, wnikają we włosie dywanów, narzut lub gromadzą się tworząc kopuły chroniące osobniki głębiej położone przed wysychaniem. W suchych, chłodnych pomieszczeniach liczba roztoczy gwałtownie zmniejsza się – są wrażliwe na wysuszenie i giną, gdy wilgotność względna jest niższa niż 55%. Alergeny roztoczy są zawarte w kulkach kałowych wydalanych przez te pajęczaki. Roztocza żywią się głównie naskórkiem. Kurz w naszym domu w ponad 70% składa się ze złuszczonego naskórka. Zawiera białka i cukrowce. Jest więc dość energetycznym pokarmem i niczego tam nie brakuje. W zasadzie, gdyby mieć go odpowiednią ilość, to nawet człowiek mógłby na nim przeżyć.

Do najczęściej występujących należą:

• Dermatophagoides pteronyssinus (Skórożarłoczek skryty)
• Euroglyphus maynei
• Dermatophagoides farinae

Skórożarłoczek skryty – pospolity roztocz kurzu domowego

Najbardziej powszechne alergeny roztoczy kurzu domowego to dermatophagoides pteronyssinus , czyli skórożarłoczek skryty. Samica ma od ok. 420 µm długości i 320 µm szerokości, zaś samiec od ok. 420 µm długości i 245 µm szerokości, ciało owalne, barwy białej. Szczecinki na idiosomie i odnóżach długie, sterczące.  Preferuje wysoką wilgotność(70% – 80%), z dwóch powodów. Po pierwsze potrzebuje wody do życia a w ograniczony sposób może czerpać ją z powietrza. Po drugie, lepiej przyswaja pokarm, który został wstępnie przetworzony przez grzyby – które żyją w kurzu i rozkładają nasz naskórek. W gramie kurzu znajdziemy około 200 skórojadków, wśród których samiczki żyją ponad 2 miesiące, a samce około 20 dni. Samiczka w drugiej połowie swojego życia składa 60 – 100 jaj, które pilnuje przez ostatni miesiąc.

Roztocz ten jest zbyt duży, aby unosił się swobodnie w powietrzu, w przeciwieństwie do jego odchodów, które głównie uczulają. Dokładnie białka enzymatyczne występującymi w ich przewodzie pokarmowym. O ile typowy roztocz ma wielkość około 1/3 mm, to alergen unoszący się w powietrzu ma rozmiar około 1/50 mm. Warunkiem reakcji uczuleniowej jest dostanie się alergenu do dróg oddechowych. Dlatego chorzy najczęściej odczuwają dolegliwości podczas sprzątania – wówczas sporo kurzu wraz z alergenami unosi się w powietrzu.
Alergia

Alergia na roztocza dotyka coraz więcej osób, w szczególności dzieci. Objawy utrzymują się praktycznie przez cały rok z okresami mniejszego nasilenia, kiedy roztocza stają się mniej aktywne. Roztocze, ich odnóża oraz odchody powodują reakcje alergiczne takie jak kaszel, duszności, czy swędzenie u osób uczulonych. Warunkiem reakcji uczuleniowej jest dostanie się alergenu do dróg oddechowych. Roztocza potrafią skutecznie przełamać barierę nabłonka oddechowego oddzielającą wnętrze organizmu od świata zewnętrznego. Po wniknięciu w głąb oskrzeli wychwytują je przeciwciała IgE pokrywające komórki tuczne. Te komórki to rezerwuary prozapalnych związków – uwalniają m.in. histaminę i leukotrieny bezpośrednio oddziałujące na okoliczne tkanki. W rezultacie lokalne naczynia krwionośne rozszerzają się, a ich ściany stają bardziej przepuszczalne, co prowadzi do obrzęku błony śluzowej. Prozapalne substancje zwalniają też przepływ krwi, umożliwiając licznym komórkom odpornościowym przedostanie się do objętych zapaleniem tkanek. Powodują w efekcie silny skurcz błony mięśniowej oskrzeli objawiający się kaszlem i dusznością oraz nierzadko słyszalnymi nawet bez stetoskopu świstami.

Osoba chora na alergię to często mieszkaniec miasta, gdzie powietrze jest zanieczyszczone wyziewami z fabryk, zwykle wychowujący się w „cieplarnianych” warunkach i przebywający w sterylnych pomieszczeniach. Takie otoczenie znacznie sprzyja rozwojowi alergii. Z kolei zamieszkiwanie na obszarze pozamiejskim, nieograniczony „kontakt z naturą” zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby alergicznej.

Warunki sprzyjające dla rozwoju roztoczy

Warunki sprzyjające wzrostowi populacji roztoczy występują w mieszkaniach w porze letniej. Jednakże wówczas chorzy nie odczuwają nasilenia choroby uczuleniowej, ponieważ jest to okres częstych spacerów, wietrzenia mieszkań i wyjazdów urlopowych. Dopiero jesień i zima zmuszając człowieka do zamykania okien i włączania ogrzewania prowadzą do wyraźnego nasilenia dolegliwości. Rozpoczęcie sezonu grzewczego powoduje spadek wilgoci. Populacja roztoczy spada, bo wilgotność również idzie w dół, ale nagromadzone przed sezonem grzewczym odchody roztoczy, zawierające alergeny, utrzymują jeszcze przez długi czas. Podobnie aktywność enzymatyczna tych antygenów. Oznacza to, że pomimo braku roztoczy ich odchody dalej alergizują. Dodatkowo spadek wilgotności powoduje spadek gęstości cząstek kurzu i odchodów roztoczy, które jeszcze łatwiej i dłużej unoszą się w powietrzu. Pewna ilość utrzymująca się w łazienkach, przewodach wentylacyjnych i przy podłodze, może po powrocie sprzyjających warunków dokonać repopulacji. Stąd, jesień zazwyczaj powoduje zaostrzenia tego typu alergii. Podobnie jak wiosna, kiedy ilość żywych roztoczy zaczyna lawinowo rosnąć.
Zwalczanie roztoczy

Roztocza żyją w dogodnych warunkach do 3 miesięcy, co 3 tygodnie produkując 25-30 nowych osobników każde. Przy takiej rozrodczości, po praniu czy czyszczeniu ich liczba powraca do stanu pierwotnego już po 1-2 tygodniach. Konieczne jest wyeliminowanie z mieszkania jak największej ilości roztoczy i ich odchodów. Należy wprowadzić warunki, w których roztocze nie będą się mogły rozmnażać.

Dla alergików ważniejsze od roztoczy są ich odchody, których każdy owad produkuje około 20 w ciągu dnia, łyżeczka kurzu może zawierać ich aż 250,000. Jak w każdej alergii, ważniejsze jest zapobieganie niż leczenie. Przede wszystkim należy wprowadzić warunki niekorzystne dla roztoczy, w których roztocza będą się wolniej rozmnażały. Następnie należy zredukować istniejącą już populację roztoczy i zmniejszyć stężenie ich odchodów. Wreszcie, należy się liczyć z tym, że roztoczy się całkiem nie pozbędziemy, a więc trzeba systematycznie działać, by do nas nie wróciły w ilościach, które będą szkodzić.

W celu zmniejszenia populacji roztoczy w środowisku domowym zaleca się:

• Dokładne odkurzenia domu. Warto pozbyć się dywanów oraz przedmiotów, które trudno wytrzeć. Przydatne może być również ograniczenie liczby bibelotów oraz książek.
• Likwidacja rezerwuarów kurzu, to jest miejsc, w których kurz się gromadzi: kanap, narzut, pokrowców, kotar, zasłon, tapicerowanych mebli, suszonych kwiatów – wszystkich przedmiotów, których nie można wyprać, przetrzeć mokrą szmatką, lub opłukać bieżącą wodą.
• Jeśli reakcja na alergen nie jest tak silna, wystarczy częste odkurzanie dywanów odkurzaczem z specjalnym filtrem antybakteryjnym.
• Na proces zwalczania zaleca się także pranie pościeli co 2 tygodnie w temperaturze 60°C, oraz ich prasowanie.
• Unikanie pościeli z pierza, a nawet puchu i wełny.
• Odkurzanie sypialnie należy raz dziennie, oraz materacy i łóżek odkurzaczem z filtrem HEPA lub wodnym, natomiast pozostałe pomieszczenia przynajmniej raz w tygodniu.
• Gorące wilgotne powietrze to doskonałe środowisko dla roztocza, pyłków oraz pleśni. Dlatego też warto używać osuszacza powietrza.
• Częsta zmiana zasłony i firanki.
• Długotrwałe obniżenie wilgotności w pomieszczeniach, po przejściowym zaostrzeniu, powodu złagodzenie objawów. Zwłaszcza przez rozszczelnienie okien i częste wietrzenie.
• Co ważne – koniecznie należy wietrzyć mieszkanie, dbać o odpowiednią wentylację. Szczególnie w czasie oraz bezpośrednio po czynnościach porządkowych – zarówno tych codziennych, jak też związanych z remontami i świątecznymi porządkami.
• Maskotki oraz różnego rodzaju dekoracje to siedlisko kurzu. Jeśli alergikiem jest dziecko, należy ulubioną zabawkę, z którą ono śpi, wkładać raz w tygodniu do lodówki, w celu pozbycia się z przytulanki tych pajęczaków. Konieczne jest późniejsze wypranie zabawki. Niska temperatura zwalcza roztocza, pranie natomiast usunie ich odchody i jajka.
• Wnętrze samochodu należy również odkurzać jak najczęściej.
• Pewnym pomysłem jest zakup proszków i płynów, które pomagają zwalczać roztocze chemicznie