Świerzb to choroba zakaźna wywoływana przez świerzbowce. U ludzi świerzb wywoływany jest przede wszystkim przez świerzbowca ludzkiego. Świerzbowiec ludzki drąży w ludzkim ciele korytarze wokół których pojawia się silnie swędząca opuchlizna i zaczerwienienie. Prawdopodobnie bezpośrednią przyczyną tego swędzenia są znajdujące się wewnątrz kanalików jaja i odchody świerzbowca ludzkiego. Silne swędzenie prowokuje zaatakowane przez świerzb osoby do drapania. Prowadzi to do powstania spryszczeń. Uszkodzona w ten sposób skóra jest drogą dla wtórnych infekcji oraz dla zliszajowacenia skóry zaatakowanych przez świerzb ludzki osób.

Przypadki świerzbu na przestrzeni lat

Wielu osobom wydaje się, że świerzb jest chorobą, która była powszechna w przeszłości a w chwili obecnej nie stanowi zagrożenia dla ludzi. Świerzb rzeczywiście był bardzo powszechny przed pierwszą wojną światową, a w czasie za równo pierwszej jak i drugiej wojny światowej liczba przypadków tej choroby znacząco wzrosła. Na przykład w czasie drugiej wojny światowej w Amsterdamie liczba osób zarażonych przez świerzb wzrosła 75 krotnie. Historia pokazuje, ze katastrofalne wydarzenia połączone z dużymi ruchami ludności często przyczyniają się do zwiększania częstotliwości występowania świerzbu. Po drugiej wojnie światowej ilość przypadków świerzbu w Europie spadła, ale począwszy od lat 60 obserwuje się stały, choć powolny wzrost ilości przypadków występowania tej choroby. Dlatego właśnie napisaliśmy ten traktujący na temat świerzbu artykuł. Artykuł z którego dowiecie się czym jest świerzbowiec ludzki, jak zbudowany jest świerzbowiec ludzki, jak rozpoznać świerzbowca ludzkiego, czym żywi się świerzbowiec ludzki, co je świerzbowiec ludzki, jak wygląda rozwój świerzbowca ludzkiego, gdzie występuje świerzbowiec ludzki, jakie są objawy świerzbu, jak zwalczać świerzb, jak się pozbyć świerzbu, co zrobić żeby nie mieć świerzbu, co zrobić żeby świerzbu nie było, jak się leczy świerzb, jak się wyleczyć z świerzbowca, jak się leczy świerzb, czym się leczy świerzb, jakie są metody zwalczania świerzbu. Obok świerzbu ludzkiego omówimy również gatunki świerzbowców, które atakują głównie zwierzęta, choć sporadycznie zdarza im się atakować ludzi takie jak psi świerzbowiec drążący, świerzbowiec drążący koci i świerzbowiec uszny. W naszym artykule napiszemy również o deakaryzacji po świerzbie często błędnie określanej jako dezynsekcja po świerzbie, dezynsekcja świerzbu, dezynsekcja pomieszczeń po świerzbie, dezynsekcja domu po świerzbie, dezynsekcja łóżka po świerzbie, dezynsekcja posłania po świerzbie, dezynsekcja mieszkanie po świerzbie lub dezynsekcja pokoju po świerzbie.

Czym jest świerzbowiec ludzki?

Świerzbowiec ludzki znany też jako świerzbowiec drążący to gatunek kosmopolitycznych roztoczy. Gatunkami kosmopolitycznymi nazywamy gatunki o bardzo szerokim, obejmującym wiele stref ekologicznych i klimatycznych zasięgu. Roztocza to rząd małych pajęczaków.

Budowa świerzbowca ludzkiego

Świerzbowiec ludzki nie posiada tchawek. Oddycha całą powierzchnią swojego miękkiego ciała. Szczękoczułki świerzbu ludzkiego są bardzo rozwinięte. Szczękoczułki znane też jako chelicery to pierwsza para narządów gębowych świerzbowca ludzkiego i niektórych innych szczękoczułkowców. Szczękoczułkowce to podtyp pajęczaków. Szczękoczułki w zależności od gatunku szczękoczułkowca mogą służyć za równo do walki jak i do rozrywania zdobyczy. Szczękoczułki świerzbu ludzkiego zakończone są kleszczami.

Nogogłaszczki świerzbu ludzkiego są delikatne i złożone z dwóch lub trzech członów. Nogogłaszczki znane też jako szczękonóżki to druga para odnóży pajęczaków. Nogogłaszczki położone są bezpośrednio za otworem gębowym. Służą jako narządy dotykowe i do rozdrabniania pokarmu. Ciało świerzbu ludzkiego jest owalne i wypukłe w części grzbietowej. Ciało świerzbu ludzkiego dzieli się na idiosome, podosomę hydrosomę i gnatosome ale podział ten nie jest dobrze widoczny w związku z brakiem u świerzbowca ludzkiego bruzdy sejugalnej. Jedynie gnatosoma świerzbowca ludzkiego jest wyraźnie zaznaczona. Dwie pierwsze pary odnóży świerzbowca ludzkiego skierowane są do przodu, a dwie ostatnie do tyłu. Pomiędzy drugą, a trzecią parą odnóży świerzbowca ludzkiego zauważyć można wyraźny odstęp. Powierzchnia grzbietowa ciała świerzbowca ludzkiego pokryta jest chitynowymi bruzdami i fałdkami. Bruzdy i fałdki nie pokrywają jedynie niewielkiego obszaru znajdującego się za gnatosomą świerzbowca ludzkiego.

W połowie ciała świerzbowca ludzkiego znajdują się 3 pary szczecin bocznych a także 6 lub 7 szczecin środkowo-tylnych. Ciało świerzbowca ludzkiego pokryte jest przejrzystą, drobno prążkowaną chityną. Na środku ciała samic świerzbowca ludzkiego znajduje się otwór płciowy pod postacią poprzecznej szczeliny. Świerzbowiec ludzki charakteryzuje się silnym dymorfizmem płciowym. Samice świerzbowca ludzkiego są znacznie większe od samców świerzbowca ludzkiego. Osiągają one od 0,3 do 0,5 milimetrów długości oraz od 0,2 do 0,4 milimetrów długości. Samce świerzbowca ludzkiego maja od 0,18 do 0,3 milimetra długości i od 0,16 do 0,21 milimetra szerokości. Różnice pomiędzy samcami i samicami świerzbowca ludzkiego nie ograniczają się wyłącznie do rozmiarów ciała. Odmienna jest budowa stóp samców i samic świerzbowca ludzkiego. Charakterystyczną cechą stóp samców świerzbowca ludzkiego są dzwonkowate przylgi znajdujące się na nieczłonowanych szypułach na stopach wszystkich odnóży świerzbowca ludzkiego. Przylgi te występują również u samic świerzbowca ludzkiego, ale samice mają je jedynie na stopach pierwszej i drugiej pary odnóży. Na trzeciej i czwartej parze odnóży samic świerzbowca ludzkiego na miejscu przylg znajdują się szczeciny. Samce świerzbowca ludzkiego spędzają całe swoje życie na ciele swojego żywiciela. Samice świerzbowca ludzkiego potrafią przeżyć poza ciałem żywiciela przez okres do 10 dni.

Żerowanie świerzbowca ludzkiego

Świerzbowiec ludzki jest ektopasożytem człowieka i innych gatunków ssaków w tym między innymi dzików, wombatów, koali oraz niektórych gatunków małp, wołowatych i kopytnych. Ektopasożytami nazywamy organizmy cudzożywne żerujące na innych organizmach. Świerzbowiec ludzki odżywia się płynem tkankowym i zrogowaciałym naskórkiem organizmów na których żeruje. Świerzbowiec ludzki drąży w ludzkim ciele długie na od 3 do 4 centymetrów tunele, które wypełnia szaroczarnym kałem.

Cykl rozwojowy świerzbowca ludzkiego

Cykl rozwojowy świerzbowca ludzkiego jest krótki i trwa od dwóch do trzech tygodni. Najczęściej jest to od 14 do 17 dni. Stadia rozwojowe świerzbowca ludzkiego to po kolei: jajo, larwa, protonimfa, tritonimfa i postać dorosła. Zapłodnienie samicy świerzbowca ludzkiego następuje wtedy, kiedy jest ona w stadium tritonimfy. Dopiero po dorozwoju drąży ona mały tunel w warstwie rogowej naskórka w którym składa jaja w ilości od 2 do 5 sztuk na dobę. Kanalik ten każdego dnia wydłużany jest o od 0,5 do 5 milimetrów. Wydłużanie kanalika szczególnie intensywne jest podczas snu żywiciela. Kanalik ten przedłużany jest przez całe trwające cztery tygodnie życie samicy świerzbowca ludzkiego podczas którego składa ona od 30 do 50 jaj. Larwy świerzbowca ludzkiego wylęgają się z jaj świerzbowca ludzkiego po od 3 do 4 dni. Larwy świerzbowca ludzkiego mają od 0,11 do 0,12 milimetrów długości. Larwy świerzbowca ludzkiego pod względem wyglądu przypominają nimfy, ale ilość ich odnóży krocznych jest zredukowana. Posiadają one tylko jedną parę tylnich odnóży krocznych, a nie dwie jak jest to w przypadku nimf świerzbowca ludzkiego. Larwy świerzbowca ludzkiego po wyjściu z kanalików macierzystych wnikają do torebek włosowych w których kończą swój rozwój. Nimfy świerzbowca ludzkiego pod względem wyglądu są bardzo podobne do dorosłych samic, ale w przeciwieństwie do nich nie posiadają otworu płciowego. Rozwój samców świerzbowca ludzkiego jest znacznie szybszy od rozwoju samic świerzbowca ludzkiego. Rozwój samców świerzbowca ludzkiego trwa od 4 do 6 dni, a rozwój samic od 10 do 14 dni. Jedynie 1/10 spośród złożonych przez samice świerzbowca ludzkiego jaj dożywa do stadium osobnika dorosłego.

Występowanie świerzbowca ludzkiego i świerzbu

Na świerzb choruje około 300 milionów ludzi rocznie. Świerzb szczególnie powszechny jest w krajach Azji południowo-wschodniej, Afryki i Ameryki Łacińskiej.

Większość spośród chorych na świerzb to osoby żyjące w miejscach w których panują złe warunki higieniczne lub przeludnienie takich jak jednostki wojskowe lub domy opieki. Świerzb szczególnie często atakuje dzieci i młodzież. Niemniej świerzb może zaatakować każdego kto miał kontakt z chorą osobą bez względu na status społeczny, warunki życia, wiek, czy płeć.

Często obserwowany jest związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy brakiem wody pitnej a występowaniem świerzbu. Jest tak ponieważ sprawia to, że konieczne jest jej oszczędzanie, co negatywnie odbija się na higienie.

W ilości zachorowań na świerzb obserwuje się wahania sezonowe. Wzrost zachorowań rozpoczyna się pod koniec lata i trwa do zimy. Trudno jednocześnie stwierdzić dlaczego tak się dzieje. Możemy jedynie spekulować, że wpływ na to mogą mieć złe warunki higieniczne i ożywione kontakty towarzyskie podczas letniego wypoczynku.

Zakażeniu świerzbowcem sprzyja obniżenie odporności. Na świerzb najczęściej chorują dzieci zarażające się nim podczas zabaw. U osób chorujących na ciężkie choroby układowe takie jak AIDS lub choroby hematologiczne może wystąpić ciężka, charakteryzująca się hiperkatozą postać świerzbu znana jako świerzb norweski.

Jak można zarazić się świerzbem

Świerzb najczęściej przenosi się przez kontakt fizyczny z zarażoną nim osobą. W ten sposób zaraża się tą chorobą 2/3 chorych. Do zakażenia przez kontakt bezpośredni może dojść zawsze wtedy, gdy mamy kontakt z nieosłoniętą ludzką skórą na przykład przez poklepanie po plecach, przytulanie, uścisk dłoni lub spanie w jednym łóżku. Pozostałe 1/3 chorych zaraża się za pośrednictwem przedmiotów, na przykład pościeli lub ręczników.

Objawy świerzbu

Podstawowe objawy świerzbu to nasilający się w nocy świąd i czerwona wysypka. Objawy świerzbu nasilają się w nocy oraz po kąpieli kiedy to świerzbowce uaktywniają się na skutek rozgrzania. Najczęściej atakowane przez świerzbowce miejsca to pośladki, okolice nadgarstków, boczne powierzchnie palców, naturalne fałdy skóry, okolice pępka i narządów płciowych oraz w przypadku kobiet okolice brodawek sutkowych. W miejscach zaatakowanych przez świerzbowce można zobaczyć norki świerzbowców i przeczosy. Przeczosy to linijne nadżerki naskórka spowodowane intensywnym drapaniem. Zazwyczaj świerzb nie atakuje okolic międzyłopatkowych i twarzy. Wyjątkiem jest tu świąd norweski. U dzieci świąd najczęściej zlokalizowany jest na podeszwach stóp i dłoniach. Drążone przez świerzbowca ludzkiego tunele podskórne uwidaczniają się, gdy skóra jest nasiąknięta wodą na przykład po prysznicu.

Objawy świerzbu u małych dzieci i niemowląt są nieco inne niż w przypadku osób dorosłych. Występują u nich grudki, pęcherzyki i krosty zlokalizowane na szyi, głowie, podeszwach stóp, dłoniach i fałdach skórnych. U niemowląt często występują pęcherze i nadkażenia bakteryjne. Nadkażenia te szczególnie często występują na rękach i stopach. W przypadku dzieci starszych objawy powodowane przez świerzbowa ludzkiego nie różnią się od objawów występujących u osób dorosłych. Objawy świerzbu u dzieci są zwykle wyraźniejsze niż w przypadku osób dorosłych dlatego trafiają one do lekarza wcześniej niż osoby dorosłe nawet jeśli to osoby dorosłe były źródłem zakażenia tą chorobą.

Rozpoznanie świerzbu nie jest zadaniem łatwym. Podstawowy objaw świerzbu czyli wysypka skórna jest charakterystyczna dla szeregu innych chorób, a także dla ukąszeń owadów i podrażnień alergicznych. Najlepszym sposobem na rozpoznanie świerzbu jest udanie się do lekarza, który zdrapie zewnętrzną warstwę naskórka jednej z okolic co do której istnieją podejrzenia, ze może być ona zaatakowana przez świerzbowca ludzkiego i sprawdzi czy znajdują się tam ślady jego działalności. Jeśli lekarz zauważy w tym miejscu przeczosy możemy być pewni, że przyczyną naszych dolegliwości jest świerzb.

Odpowiednio przeprowadzone rozpoznanie świerzbu przez lekarza powinno również obejmować wywiad epidemiologiczny w skład którego powinny między innymi pytania dotyczące występowania zmian skórnych wśród innych członków rodziny, podróży zagranicznych, pobytów w więzieniach, domach pomocy społecznej i innych tego typu instytucjach i podróży zagranicznych.

Rozpoznanie świerzbu jest bardzo trudne i często dopiero pozytywne efekty przeprowadzonego w celu zwalczania świerzbowca leczenia są dowodem, że rzeczywiście mieliśmy do czynienia z tą chorobą.

Zwalczanie świerzbowca ludzkiego

Ludzie zaatakowani przez świerzb leczeni są przy pomocy różnego rodzaju maści. Najskuteczniejszym lekiem przeciwko świerzbowi jest permetryna. Permetryna to syntetyczny, organiczny związek chemiczny. Permetryna zaliczana jest do insektycydów trzeciej generacji. Oprócz zwalczaniu świerzbu używana jest również do ochrony roślin uprawnych takich jak pszenica, kukurydza i lucerna przed szkodnikami, impregnacji drewna w celu ochrony przed kołatkiem domowym, zwalczania pasożytów drobiu i zwalczanie pcheł i wszy. Permetryna jest silnie trująca dla owadów oraz toksyczna dla kotów i organizmów wodnych.

Permetryna jest stosunkowo nieszkodliwa dla ludzi i większości innych organizmów wyższych. Permetryna działa w sposób żołądkowy i kontaktowy. Aby pozbyć się świerzbowca ludzkiego zazwyczaj wystarczy jednorazowa kuracja polegająca na nasmarowaniu całego ciała kremem zawierającym permetryne i pozostawieniu go na skórze przez 24 godziny. Co jeśli nie mamy 24 godzin? Co jeśli następnego dnia musimy iść do pracy, a z jakiś względów nie możemy wziąć urlopu? Oczywiście możemy być niemal pewni, że dostalibyśmy urlop gdybyśmy poprosili o niego ze względu na konieczność zwalczenia żerującego w naszym ciele świerzbowca, ale wielu zakażonych świerzbowcem woli aby ich współpracownicy nie wiedzieli o ich chorobie. W takiej sytuacji można skrócić o kilka godzin czas przez który na nasze ciało będzie nałożony krem. Jest to zdecydowanie lepsze wyjście niż zwlekanie ze zwalczaniem świerzbowca ludzkiego ze względu na brak czasu. Świerzbowiec szybko się rozwija dlatego jeśli będziemy choć trochę zwlekać z rozpoczęciem jego zwalczania możemy być pewni, że gorzko tego pożałujemy.

W zwalczaniu świerzbu skuteczny jest również krotamiton i powodujący sporo skutków ubocznych lindan. Leczeniu powinna zostać poddana nie tylko osoba na której pasożytuje świerzb, ale również wszystkie osoby z jej otoczenia. Bez względu jaką substancję czynną będzie zawierał krem przy pomocy którego będziemy zwalczać świerzbowca ludzkiego należy dokładnie posmarować nim całe ciało od szyi w dół w tym również miejsca w których nie odczuwamy swędzenia ani innych oznak obecności świerzbowca ludzkiego. Smarowanie skóry głowy w tym twarzy nie jest konieczne ponieważ z bliżej nieznanych przyczyn świerzbowce zazwyczaj nie atakują tych okolic. Nieliczne przypadki żerowania świerzbowca ludzkiego w skórze głowy dotyczą głównie osób starszych.

Istnieją liczne domowe sposoby na świerzb takie jak na przykład kapsułki zawierające wyciąg z pokrzyw i kąpiele w wodzie z dodatkiem krochmalu kukurydzianego, ale nie przeprowadzono odpowiednich badań które udowodniły by ich skuteczność lub jej zaprzeczyły.

Leki zwalczające świerzbowca ludzkiego dostępne są bez recepty, ale walcząc z tym pasożytem najlepiej udać się do lekarza dermatologa, który upewni się, czy rzeczywiście mamy do czynienia ze świerzbowcem ludzkim i zaleci najodpowiedniejszą w naszym przypadku kurację.

Jeśli w wyniku żerowania świerzbowca ludzkiego doszło do nadkażeń bakteryjnych lekarz może obok kremów zwalczających świerzbowca ludzkiego zalecić miejscowe lub doustne antybiotyki mające za zadanie zwalczanie nadważeń bakteryjnych.

Dezynfekcja (a tak naprawdę deakaryzacja) po świerzbie

Przeprowadzenie odpowiedniego leczenia nie jest jedynym działaniem, które należy podjąć jeśli w naszym domu jest osoba zarażona przez świerzb. Po przeprowadzeniu leczenia należy dokonać deakaryzacji wszystkich przedmiotów z którymi miała kontakt osoba zarażona przez świerzbowca ludzkiego w tym między innymi ubrań, pościeli, ręczników i przyborów higienicznych.

Deakaryzacja to szereg działań podejmowanych w celu zwalczenia roztoczy. Należy uprać całą pościel i ubrania używane przez chorą na świąd osobę i jej domowników w temperaturze 90 stopni Celsjusza. Pozostałe czynności związane z dezynfekcją i deakaryzacją pomieszczeń w których przebywała chora na świerzb osoba należy powierzyć specjalistycznej specjalizującej się w tego typu zadaniach firmie. Tego typu firmy skuteczne zwalczą osobniki świerzbowca ludzkiego, które pozostały w naszym domu po wyleczeniu z tej choroby chorej na świerzb osoby. Deakaryzacja po świerzbie często bywa też nazywana dezynsekcją po świerzbie, dezynsekcją świerzbu, dezynsekcją na świerzb lub dezynsekcją świerzbu. Jest to błąd ponieważ dezynsekcją nazywamy działania przeprowadzane w celu zwalczania owadów. Działania przeprowadzane w celu zwalczania roztoczy nazywamy jak już wspomnieliśmy deakaryzacją.

Inne gatunki świerzbowców

Świerzbowiec ludzki jest tylko jednym z wielu gatunków świerzbowców. Świerzbowcami nazywamy różne gatunki wywołujących świerzb roztoczy należących do rodziny Sarcoptidae i Psoroptidae. Do rodziny psoroptidae zaliczamy miedzy innymi świerzbowca naskórnego (Psoroptes ovis), świerzbom usznego (Otodectes cynotis), świerzbowca usznego królików (Psoroptes cuniculi) i świerzbowca pęcinowego (Chorioptes bovis). Do rodziny Sarcoptidae zaliczamy między innymi świerzbowca ludzkiego, świerzbowca drążącego psiego (Sarcoptes scabiei var. canis), świerzbowca świnki morskiej (Sarcoptes scabiei var. canis) i świerzbowca kociego (Notoedres cati)

Inne niż świerzbowiec ludzki gatunki świerzbowców pasożytują głównie na zwierzętach. Te spośród innych niż świerzbowiec ludzki gatunków świerzbowców które mogą pasożytować na człowieku pasożytują na nim jedynie przez krótki czas. Innymi niż świerzbowiec ludzki świerzbowcami którym zdarza się żerować na człowieku są przede wszystkim świerzbowce żerujące na zwierzętach domowych i gospodarskich.

Świerzbowce drążące

Przedstawiciele rodziny Sarcoptidae po polsku nazywani są świerzbowcami drążącymi. Świerzbowce drążące są stałymi pasożytami za równo ludzi jak i innych gatunków zwierząt. Każdy z gatunków świerzbowców żeruje na określonym gatunku ssaka. Większość gatunków świerzbowców drążących wzięła swoją nazwę od ssaka na którym przedstawiciele danego gatunku świerzbowców żerują najczęściej. Do świerzbowców drążących należy omówiony już wcześniej świerzbowiec ludzki. W dalszej części artykułu poświęcimy kilka słów na omówienie innych gatunków świerzbowców drążących.

Świerzbowiec drążący psi

Świerzbowiec drążący psi ma od 0,3 do 0,4 milimetrów długości. Ze składanych przez samce świerzbowca drążącego psiego jaj larwy wylęgają się po od 3 do 5 dni. Podobnie jak w przypadku świerzbowca ludzkiego drąży on swoje tunele w powierzchownych warstwach skóry i mieszkach włosowych. Zarażenia świerzbowcem psim wśród psów najczęściej następują poprzez kontakt z innymi psami w tym zwłaszcza psami bezdomnymi oraz lisami. Zarażenia świerzbowcem psim często występują również poprzez skażone legowiska i sprzęt ponieważ świerzbowiec psi potrafi przeżyć wiele tygodni bez obecności żywiciela. Infestacje świerzbowcem psim u psów objawiają się zmianami skórnymi.

Zmiany te najczęściej występują na pysku, uszach, łokciach i stawach skokowych, ale mogą obejmować całą powierzchnię ciała psa. Silny świąd powodowany przez świerzbowce może przyczyniać się do powodowanych przez psy urazów, które mogą pojawić jeszcze zanim na skórze pojawią się inne zmiany chorobotwórcze. Nieleczony świerzb skutkuje zmianami obejmującymi całe ciało psa powodując wychudzenie i osłabienie. Świerzb drążący psi jest wyjątkowo trudny w leczeniu. Pierwszym etapem leczenia tej choroby są kąpiele mające na celu zmiękczenie skóry i usunięcie strupów. Potem przeprowadzane jest właściwe leczenie. Terapia jest kilkukrotna i polega na jednoczesnym zastosowaniu kilku preparatów. Świerzb psów jest bardzo zaraźliwy dlatego należy izolować chore psy od innych zwierząt i przeprowadzić jednoczesne leczenie wszystkich posiadanych psów również tych, które nie wykazują żadnych objawów tej choroby.

Świerzbowiec drążący koci

Świerzbowiec drążący koci jak sama nazwa wskazuje żeruje na kotach niemniej często atakuje on również inne gatunki zwierząt domowych i gospodarskich takie jak konie, psy i króliki. Świerzbowiec koci najczęściej występuje na grzbiecie, uszach, przedniej części głowy i nogach kotów. U najmłodszych kotów świerzbowiec drążący koci może występować na całym ciele.

Ciało świerzbowca kociego jest niemal idealnie okrągłe. Dymorfizm płciowy jest u świerzbowca kociego wyraźnie zaznaczony. Samce świerzbowca kociego mają 0,15 milimetra długości. Samice świerzbowca kociego są znacznie większe od samców. Mają one 0,23 milimetra długości. Na I i II parze nóg samic znajdują si przyssawki, a na III i IV parze nóg długie szczeciny. U samców przyssawki znajdują się na I, II i IV parze nóg. Zarażenie świerzbowcem kocim następuje przez kontakt bezpośredni. Objawy zarażenia w pierwszej kolejności pojawiają się na zewnętrznej stronie małżowin usznych, a później na reszcie głowy i ciała. Na początku choroby na skórze powstają niewielkie krosty i grudki powodujące silne swędzenie. Drapanie tych krost przez koty prowadzi do wyciekania z nich płynu surowiczego. Płyn surowiczy wysycha tworząc szare, grube strupy. Skóra ulega sfałdowaniu i grubieje. Infekcja świerzbowcem kocim prowadzi do utraty apetytu i chudnięcia. W skrajnych przypadkach prowadzi to do wyniszczenia organizmów kotów i ich śmierci.

Świerzbowiec drążący koci jest silnie zaraźliwy. Jego objawami są zaczerwienienia na głowie i intensywne drapanie się kotów. Świerzbowiec drążący koci rzadko przenosi się na ludzi. Rozpoznanie świerzbowca kociego nie różni się od rozpoznania innych gatunków świerzbowców drążących. Na pograniczu zmian chorobowych i głębszych warstw naskórka pobierane są zeskrobiny, a z małżowin usznych pobierana jest wierzchnia warstwa naskórka. Zeskrobiny przenoszone są na szkiełko zegarkowe i macerowane w 5 % roztworze wodorotlenku potasu. Inną metodą stosowaną w celu wykrywania świerzbu w zeskrobinach jest metoda Stefańskiego. W metodzie tej zeskrobiny zalewane są na szkiełku zegarkowym ciepłą wodą po czym umieszcza się je w zlewce wypełnionej gorącą wodą lub cieplarce. Poddane działaniu ciepła świerzbowce zaczynają się poruszać i stają się łatwe do dostrzeżenia przy pomocy mikroskopu. Świerzbowiec koci może przechodzić na ludzi, ale pozostaje na ich ciała jedynie przez krótki okres czasu. Objawy zarażenia człowieka świerzbowcem kocim są lżejsze niż w przypadku świerzbowca ludzkiego i samoistnie wygasają.

Świerzbowiec drążący owczy

Świerzbowiec drążący owczy jak sama nazwa wskazuje żeruje na owcach. Najczęściej żeruje na nieowłosionych lub słabo owłosionych częściach ciał tych zwierząt takich jak:

Wargi
Pysk
Nozdrza
Małżowiny ustne

Czasami znajdowany jest również na wymieniu, mosznie, odbycie, stawach nadgarstkowych i skokowych.

Świerzbowiec drążący bydlęcy

Świerzbowiec drążący bydlęcy to kolejny gatunek świerzbowców, który już w swojej nazwie posiada nazwę swojego gospodarza żeruje on bowiem na bydle. Miejscami na ciele bydła na których świerzbowca drążącego bydlęcego można znaleźć najczęściej są głowa, szyja i nasada ogona. Jeśli dane zwierzę jest szczególnie zaniedbane świerzbowiec drążący bydlęcy może występować na całym jego ciele.

Bydło zaraża się świerzbowcem drążącym bydlęcym poprzez kontakt z innymi zarażonymi osobnikami znajdującymi się w tym samym stadzie. Niemniej bezpośredni kontakt pomiędzy osobnikami bydła nie jest konieczny aby doszło do zarażenia. Wystarczy aby zarażone i nie zarażone świerzbowcem drążącym bydlęcym osobniki korzystały ze wspólnych karmników, legowisk lub przedmiotów do pielęgnacji zwierząt. Świerzbowiec drążący bydlęcy rozwija się zwłaszcza w stadach bydła w których bydło jest w złej kondycji spowodowanej niepełnowartościowym żywieniem i/lub złymi warunkami panującymi w oborach takimi jak między duża wilgotność lub brak światła. Łatwemu przenoszeniu się świerzbowca bydlęcego drążącego sprzyja też duże zagęszczenie stada bydła.

Świerzbowiec drążący bydlęcy najintensywniej rozwija się zimą i wczesną wiosną gdy bydło przebywa w oborach. Pierwszymi objawami choroby są zmiany skórne pojawiające się na skórze szyi i głowy. Skóra staje się szorstka, pojawiają się na niej łuszczące się łysinki. Zmiany te powodują niezwykle silny świąd prowokujący drapanie się bydła. W trakcie drapania się bydła powstają uszkodzenia skóry przez które do organizmów bydła trafiają bakterie. Świerzbowiec drżący bydlęcy atakuje również kończyny i tułów bydła. Zarażenie świerzbowcem w tych rejonach objawia się grudkami, strupami, pęcherzykami i łysinami. Świerzbowce bydlęce wykrywane są w zeskrobinach.

Świerzbowiec świński

Świerzb świński jest bardzo powszechny bardzo powszechny jest bowiem jego gospodarz którym są świnie. Świerzb świński można znaleźć w niemal każdej małej i średniej chlewni. Cykl rozwojowy świerzbowca świńskiego trwa od 14 do 16 dni. Świerzbowiec świński najczęściej występuje w okolicach uszu, i reszcie głowy, wewnętrznej stronie ud i przodzie nóg. Świerzbowiec świński powoduje zaczerwienienia, suchość i łuszczenie się skóry. Powodowany przez świerzbowca świńskiego świąd sprawia, że świnia ociera się o ściany budynków itp. Z drugiej strony świnie ocierają się również jeżeli nie są zarażone świerzbowcem świńskim niemniej świnie nie zarażone świerzbowcem świńskim ocierają się mniej.

Zakażenie świerzbowcem świńskim najczęściej następuje poprzez bezpośredni kontakt pomiędzy zdrowymi i chorymi osobnikami. Szczególnie często świerzbowiec świński przenoszony jest przez samce świń, które przenoszą świerzbowca świńskiego z maciory na maciorę. Prosięta zarażają się świerzbowcem świńskim od loch. Zarażone świerzbowcem świńskim świnie jedzą więcej, ale rosną mniej. Istne marzenie wielu kobiet i mężczyzn, ale nie hodujących świnie gospodarzy. Przyrosty zarażonych świerzbowcem wińskim świń zmniejszają się o 9 %, a ilość zjadane paszy zwiększa się o 13 %.

Zaatakowane przez pasożyta świnie stają się agresywne, co może prowadzić do kanibalizmu. Świerzbowiec świński powoduje też wysiękowe zapalenie skóry i przyczynia się do nadmiernego rozwoju tkanki skórnej.

Świerzbowiec świński powoduje pojawianie się strupów i krost, łuszczenie i fałdowanie naskórka oraz pojawianie się na skórze brunatnego lub szarego nalotu.

Szczególne narażone na świerzbowiec świński są świnie niedożywione i słabe oraz przebywające w warunkach wysokiej wilgotności powietrza i temperatury.

Najczęstszym źródłem pasożyta w stadzie są osobniki wprowadzane do niego z zewnątrz.

Występowanie świerzbowca świńskiego u świń diagnozuje się poprzez badanie zeskrobin naskórka, badania krwi i poubojowe badania fragmentów ucha.

Świerzbowce naskórne

Wszystkie omówione jak dotąd gatunki świerzbowców należały do rodziny Sarcoptidae. Jak jednak wspominaliśmy istnieje jeszcze jedna rodzina świerzbowców czyli świerzbowce naskórne (Psoroptidae).

Świerzbowce naskórne są pasożytami ssaków. Ich tarczka grzbietowa jest dobrze rozwinięta. Z powodu zlania segmentów ciała oraz braku bruzdy disjugalnej i sejugalnej idiosoma świerzbowców naskórnych jest jednolita. W przypadku większości gatunków chelicery są słabo rozwinięte i zaostrzone w środkowej części. Na tylnych odnóżach krocznych świerzbowców naskórnych znajdują się długie, terminalnie położone szczeciny. IV para nóg samców świerzbowców naskórnych jest silnie skrócona.

Podstawową różnicą pomiędzy świerzbowcami naskórnymi, a świerzbowcami drążącymi jest to, że świerzbowce naskórne nie drążą w skórze swoich żywicieli kanałów lecz żerują na powierzchni ich skóry. Przedstawiciele świerzbowców naskórnych atakują człowieka jedynie przypadkowo. Powodują świąd i zapalenia skóry. Na szczęście świerzbowce naskórne nie potrafią rozwijać się na człowieku i po jego zaatakowaniu szybko giną.

Świerzbowiec owczy

Świerzbowca owczego nie należy mylić z wcześniej opisanym świerzbowcem drążącym owczym. Są to dwa odrębne gatunki nie należące nawet do jednej rodziny świerzbowców. Świerzbowiec owczy powoduje świerzb owczy. Gnatosoma świerzbowca owczego jest wydłużona, a chelicery długie i przystosowane do nakłuwania skóry. Świerzbowiec owczy jest biały z wyjątkiem brązowych nóg. Na silnie zbudowanych nogach świerzbowca owczego znajdują się przyssawki. U samic przyssawki znajdują się na I, II i IV parze nóg, a u samców na I, II i III parze nóg.

Najkorzystniejszymi warunkami do rozwoju świerzbowca owczego są wilgotność względna wynosząca 85 % i temperatura wynosząca 36 stopni Celsjusza. W takich warunkach cykl rozwojowy świerzbowca owczego trwa od 17 do 18 dni. W niższych temperaturach cykl rozwojowy świerzbowca owczego może wydłużyć się nawet do 3 miesięcy. Jaja składana są przez samice świerzbowa owczego w strupach znajdujących się w wełnie lub na skórze świerzbowca owczego. W ciągu swojego trwającego od 30 do 40 dni życia samica świerzbowca owczego składa około 5 jaj dziennie. W ciągu życia samica świerzbowca owczego składają około 90 jaj.

Larwy świerzbowca owczego wylęgają się z jaj po od 2 do 5 dni. Po trwającym od 2 do 4 dni żerowaniu i 12 godzinnym spoczynku larwy świerzbowca przekształcają się w pierwsze stadium nimfy. Pierwsze stadium nimfy przekształca się w drugie stadium po od 5 do 9 dni. Czas po którym drugie stadium nimfy przekształca się w postać dorosłą uzależniony jest od płci świerzbowca owczego. Przekształcenie następuje po od 3 do 8 dni. Samce świerzbowca owczego przekształcają się później od samic. Na podstawie rozmiarów nimf można przewidzieć, czy przekształcą się one w samce czy samice. Samice wykształcają się z większych nimf. Ilość samic świerzbowca owczego zazwyczaj jest od 2 do 4 razy większa od ilości samców wierzbowca owczego. Wkrótce po linieniu samców rozpoczyna się kopulacja świerzbowców owczych.

Kopulacja najczęściej trwa jeden dzień. Świerzbowce nacinają i zdzierają epidermę przy pomocy narządów gębowych. Powoduje to wypływ limfy która jest pokarmem świerzbowca owczego. W miejscach ukłuć świerzbowców owczych pojawia się reakcja skórna. Powstają tam wypełnione płynem surowiczym pęcherze , które zlewają się ze sobą i obejmują duże powierzchnie skóry. Pęcherze te powodują swędzenie, a swędzenie powoduje drapanie. Drapanie powoduje uszkodzenia pęcherzy. Z uszkodzonych pęcherzy wylewa się zawartość. Zasychanie zawartości pęcherzy prowadzi do powstawania grubych strupów. Pod powstającymi w ten sposób strupami żerują świerzbowce. Zmiany skórne powodują infekcje bakteryjne i wypadanie wełny. Świerzbowiec owczy najliczniej atakuje owce jesienią. Świerzbowiec owczy obok owiec atakuje również bydło, ale przebieg świerzbu owczego u bydła jest znacznie lżejszy niż u owiec. Częściami ciał owiec atakowanymi przez świerzbowca owczego najczęściej są szyja i nasada ogona.

Świerzbowiec koński

Świerzbowiec koński (Psoroptes equi) pasożytuje na osłach, koniach i mułach. Muły to mieszańce ogiera osła i klaczy konia domowego cechujące się niewielkimi wymaganiami żywnościowymi i wysoką wytrzymałością. Świerzbowiec koński występuje u nasady grzywy i ogona oraz na bokach zwierząt na których pasoytuje. Często zasiedla kanały słuchowe koni powodując zapalenie ucha zewnętrznego.

Najwięcej świerzbowców końskich obserwuje się późną zimą i wczesną wiosną gdy konie przebywają w stajniach. Szczególnie zagrożone świerzbowcem końskim są konie niedożywione. W przeciwieństwie do innych roztoczy ilość świerzbowców końskich maleje wraz z wzrostem temperatury. Podczas wyjątkowo gorącego lata świerzbowce końskie mogą całkowicie zniknąć. Świerzbowiec jest wysoce zaraźliwy dla koni, ale na szczęście nie atakuje ludzi. Odżywia się komponentami komórkowymi i płynami tkankowymi.

Świerzbowiec króliczy

Świerzbowiec króliczy żeruje głównie na królikach. Oprócz królików świerzbowiec króliczy może żerować również na gazelach, koniach, kozach, mułach, osłach i owcach. Świerzbowiec króliczy powoduje świerzb uszny królików. Świerzb uszny królików powoduje duże straty hodowlane. Świerzbowiec króliczy pasożytuje w zewnętrznych przewodach usznych królików. Świerzbowiec króliczy nakłuwa skórę wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej królika i powoduje silne swędzenie. Króliki na których pasożytuje świerzbowiec króliczy rozpoznać można po tym, że drapią ucho tylną nogą, przechylają głowę na bok i wstrząsają nią. Często obserwowanym objawem świerzbu usznego króliczego są zwisające uszy królików. W przypadku królików hodowanych wspólnie świerzb niezwykle szybko przechodzi z jednego osobnika na drugiego.

Świerzbowce królicze mogą przeżyć do 11 dni po usunięciu ich gospodarzy. Klatki w których przebywały zarażone tym pasożytem króliki powinny zostać odpowiednio odkażone przed umieszczeniem w nich kolejnych królików. Na skutek pasożytowania świerzbowca króliczego w uszach królików tworzą się strupki. Strupki te mogą całkowicie wypełnić przewód uszny. Jeśli w uszach królików pojawią się tego typu strupki należy rozmiękczyć je wazeliną lub oliwą. Do oczyszczonej w ten sposób małżowiny usznej należy wprowadzić maść posiadającą w swoim składzie środek zabijający świerzbowce na przykład 2-5 % maść kreolinową. Maść tą należy nabrać na watę, a potem posmarować nią wnętrze przewodu usznego królika. Zabieg ten należy powtórzyć po czterech dniach. Ściółkę na której przebywał chory królik strupki i przyrządy używane przy zabiegu należy spalić.

Świerzbowiec owczy, koński i króliczy mogą przechodzić na człowieka. Szczególnie narażone są osoby mające częsty kontakt ze zwierzętami na których żerują te gatunki świerzbowców.

Świerzbowiec pęcinowy

Świerzbowiec pęcinowy pasożytuje przede wszystkim na bydle i koniach. Na nogach świerzbowca pęcinowego znajdują się przyssawki. U samic świerzbowca pęcinowego znajdują się one na I, II i IV parze nóg, a u samców na wszystkich parach nóg. Do stóp świerzbowca pęcinowego przyssawki przytwierdzone są za pomocą niesegmentowanych szypułek. Jedynym pokarmem świerzbowca pęcinowego jest zniszczony naskórek. Świerzbowiec pęcinowy powoduje świerzb pęcinowy znany też jako świerzb nóg.

Świerzb pęcinowy objawia się swędzeniem i tworzeniem się wypełnionych płynem grudek. Grudki te po pewny czasie pękają. Płyn z grudek zasycha tworząc strupy. Świerzbowiec pęcinowy żeruje głownie w nocy. Świerzbowiec pęcinowy u krów najczęściej znaleźć można na ogonie, u nasady ogona i jak sama nazwa tego pasożyta wskazuje w pęcinach. Jeśli świerzb pęcinowy nie jest leczony może skutkować on deformacjami nóg zwierząt i pojawieniem się u nich trudności w chodzeniu.

Świerzbowiec uszny

Świerzbowiec uszny pasożytuje za równo na kotach jak i psach, choć wśród kotów występuje znacznie częściej. Czasami pasożytuje również na lisach i fretkach. Jak sama nazwa wskazuje świerzbowiec uszny atakuje głównie przewody słuchowe. Objawem pasożytowania świerzbowca usznego jest znajdująca się w uchu brązowa, woskowa wydzielina. Rozwój świerzbowca usznego trwa 3 tygodnie. Wszystkie stadia rozwojowe świerzbowca usznego żyją w przewodzie słuchowym zewnętrznym psów i kotów. Samce świerzbowca usznego mają 0,38 milimetra długości. Samice świerzbowca usznego są znacznie większe od samców. Mają one 0,53 milimetra długości. Samce świerzbowca usznego na każdej parze nóg mają przyssawki. Samice mają przyssawki jedynie na I i III parze nóg, a czwarta para ich nóg jest bardzo krótka.

Rozwój świerzbowca usznego trwa 3 tygodnie. Samice świerzbowca usznego składają jaja pojedynczo. Świerzbowiec uszny żywi się zniszczonym naskórkiem. Mechaniczne drażnienie ucha powoduje świąd. Świąd powoduje drapanie. Drapanie powoduje powstawanie ranek. Ranki zakażane są przez bakterie ropotwórcze. Działalność bakterii ropotwórczych prowadzi do powstawania strupów. Strupy zatykają przewód słuchowy. Wywołany przez świerzbowca usznego stan zapalny może obejmować ucho zewnętrzne i wewnętrzne oraz mózg. Zarażanie świerzbowcem usznym następuje poprzez kontakt zwierząt z innymi zarażonymi zwierzętami tego samego lub też innego gatunku.