Strzyżak jeleni, znany również jako latający kleszcz, to mały owad z rodziny muchówek, który często jest mylony z kleszczami. Jego nazwa łacińska to Lipoptena cervi. Choć jego zachowanie i cykl życiowy mogą przypominać te charakterystyczne dla kleszczy, istnieją między nimi istotne różnice.
Czy są latające kleszcze?
Na samym początku należy zaznaczyć główną różnicę pomiędzy prawdziwymi kleszczami, a strzyżakami. Te pierwsze należą do grupy pajęczaków i są pozbawione skrzydeł, zatem nie latają. Strzyżak jeleni to pasożyt zewnętrzny, który żywi się krwią dużych ssaków, głównie jeleniowatych, takich jak jelenie i sarny. Może jednak czasami przylatywać do ludzi i innych zwierząt. Dorosłe strzyżaki sarnie mają zdolność do lotu, co odróżnia je od typowych kleszczy. Kiedy znajdzie sobie żywiciela i dogodne miejsce do wkłucia się w skórę, odrzuca skrzydła. Może to jednak zająć nawet do jednej godziny po wylądowaniu na skórze. W odróżnieniu od kleszcza jest także od niego większy i szybciej się porusza.
Sprawdź, na co jest skuteczna dezynsekcja?
Latające kleszcze: jak wyglądają?
Strzyżak jeleni jest mały, zwykle mierzy około 4-6 mm długości. Pomimo tego i tak jest kilkakrotnie większy od kleszcza. Strzyżak sarni ma skrzydła, które umożliwia mu lot, ale które traci po znalezieniu żywiciela. Strzyżak jeleni zaczyna wówczas żywić się jego krwią. Po nakarmieniu, samice tracą skrzydła i pozostają na żywicielu, gdzie składają jaja. Larwy, które się wykluwają, również żywią się krwią żywiciela
- Strzyżak sarni ma spłaszczone ciało, co ułatwia mu poruszanie się wśród sierści lub futra żywiciela, a jednocześnie utrudnia strząśnięcie lub zabicie go na skórze.
- Kolor ciała może wahać się od jasnobrązowego do ciemnobrązowego, często zależnie od stadium rozwojowego i tego, czy owad jest nasycony krwią.
- Skrzydła. Co wyróżnia strzyżaki jelenie od innych pasożytów, takich jak kleszcze, to obecność funkcjonalnych skrzydeł. Skrzydła te są przezroczyste lub lekko zabarwione i umożliwiają owadowi lot. Jednakże, po znalezieniu żywiciela i rozpoczęciu karmienia, samice tracą swoje skrzydła.
- Głowa strzyżaka jest wyposażona w narządy gębowe przystosowane do ssania krwi, ale nie są one tak wyraźnie widoczne jak u typowych kleszczy.
- Strzyżaki jelenie mają narządy gębowe typu ssącego, które są przystosowane do przebijania skóry żywiciela i ssania krwi. Są one mniej rozbudowane niż u kleszczy, ale wystarczająco efektywne, aby umożliwić owadowi karmienie się krwią.
- Owad posiada trzy pary nóg, które są stosunkowo krótkie i mocne, zakończone pazurkami, co pomaga im utrzymać się na żywicielu.
Strzyżak jeleni jest unikalnym owadem, który łączy cechy muchówek z zachowaniami typowymi dla pasożytów zewnętrznych, takich jak kleszcze. Jego zdolność do lotu, spłaszczone ciało, i specyficzne narządy gębowe sprawiają, że jest to interesujący, choć często uciążliwy dla żywicieli, gatunek. Pomimo swojego wyglądu i zachowania, nie jest on uważany za poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi.
Polecamy artykuł: Mrzyk — co to za owad i jak sobie z nim radzić?
Strzyżak jeleni: jak odstraszyć?
Odstraszanie strzyżaka jeleniego (Lipoptena cervi), znanego również jako latający kleszcz, może być wyzwaniem, ponieważ te owady są bardzo wytrwałe w poszukiwaniu żywiciela. Stosowanie repelentów zawierających DEET, pikarydynę lub inne substancje odstraszające owady może być niestety mało skuteczne w ich przypadku.
Właściwa odzież
Jedna z najskuteczniejszych metod, aby bronić się przed uciążliwymi pogryzieniami przez strzyżaki sarnie to noszenie odpowiedniej odzieży i obuwia, kiedy wchodzimy do lasu. Zalecane jest noszenie odzieży z długimi rękawami i nogawkami, które mogą fizycznie blokować dostęp strzyżaków do skóry. Zamknięte buty z wysoką cholewką, zamiast sandałów mogą zapobiegać dostaniu się owadów do stóp i kostek. Niektóre badania sugerują, że jasne kolory odzieży są mniej atrakcyjne dla owadów, choć nie zostało to naukowo potwierdzone.
Unikanie miejsc, w których występują
Strzyżaki jelenie często występują w lasach i na terenach, gdzie żyją ich naturalni żywiciele: sarny i jelenie. Unikanie tych obszarów, szczególnie w sezonie letnim, kiedy owady są najbardziej aktywne, może pomóc w zmniejszeniu ryzyka kontaktu. Regularne sprzątanie i usuwanie odpadów może pomóc w odstraszeniu dzikich zwierząt, w tym jeleni, które mogą przynosić strzyżaki w pobliże ludzkich siedzib.
Przeczytaj także to: Ćmianki — jak je rozpoznać i jak się ich pozbyć?
Moskitiery i naturalne repelenty
W miejscach, w których strzyżaki sarnie są powszechne, stosowanie moskitier w oknach i drzwiach może pomóc w ich odstraszaniu. Po powrocie z lasu lub łąk, gdzie mogą występować strzyżaki, warto dokładnie sprawdzić ciało i odzież, aby upewnić się, że żaden owad nie przyczepił się do nich. Niektóre olejki eteryczne, takie jak olejek eukaliptusowy, olejek z cytryny, czy olejek z trawy cytrynowej, mogą działać jako naturalne repelenty, choć ich skuteczność może być ograniczona w porównaniu do repelentów chemicznych.
Latający kleszcz: czy groźny?
Głównym problemem związanym ze strzyżakami jelenimi jest dyskomfort spowodowany ich ugryzieniem. Mogą one powodować swędzenie, zaczerwienienie i podrażnienie skóry. Ich efektem są najczęściej czerwone grudkowe ranki, utrzymujące się na skórze nawet kilka tygodni. Jak przy każdym ugryzieniu owada, istnieje ryzyko infekcji wtórnej, zwłaszcza jeśli rana zostanie zainfekowana przez drapanie. Obecność strzyżaków jelenich może być dla ludzi stresująca, szczególnie jeśli owady te są liczne lub jeśli osoba ma do nich awersję.
Ogólnie rzecz biorąc, strzyżaki jelenie są uważane za mniej niebezpieczne niż wiele innych owadów pasożytniczych. Ich wpływ na zdrowie ludzi jest głównie ograniczony do dyskomfortu i podrażnienia skóry.
Latające kleszcze: choroby
W przeciwieństwie do kleszczy, strzyżaki jelenie nie są znane z przenoszenia chorób na ludzi. Jednakże, jak przy każdym ukąszeniu przez owady, istnieje ryzyko infekcji wtórnej, zwłaszcza jeśli rana zostanie zainfekowana przez drapanie. Wśród naukowców są pewne przypuszczenia, że ukąszenia strzyżaka mogą powodować u ludzi egzemę, nie zostało to jednak w pełni dowiedzione.
Popularny szkodnik spożywczy: mącznik młynarek.
Strzyżak jeleni (sarni) a bartonella
Bartonella to nazwa rodzaju bakterii, która może powodować różne choroby u ludzi. Najbardziej znane choroby wywoływane przez bakterie z rodzaju Bartonella to gorączka okopowa (Bartonella quintana), choroba kociego pazura (Bartonella henselae) i bartoneloza (Bartonella bacilliformis). Te bakterie są zazwyczaj przenoszone na ludzi przez ugryzienia lub drapanie zakażonych zwierząt, takich jak koty, lub przez ugryzienia owadów, takich jak wszy i kleszcze.
Strzyżak jeleni (Lipoptena cervi), choć jest owadem pasożytniczym, nie jest uważany za wektora przenoszącego bakterie z rodzaju Bartonella na ludzi, nawet mimo tego, że spora ich populacja jest zarażona tą bakterią. Główne wektory Bartonella to inne owady, takie jak pchły, wszy i niektóre rodzaje kleszczy, a także bezpośredni kontakt z zarażonymi zwierzętami, jak w przypadku choroby kociego pazura (Bartonella henselae), gdzie głównym źródłem zakażenia są koty.
Strzyżak jeleni, będący pasożytem ssaków takich jak jelenie i sarny, jest znany głównie z powodowania podrażnień skóry i dyskomfortu u swoich żywicieli, w tym czasami u ludzi. Jednakże nie ma obecnie wystarczających dowodów naukowych wskazujących, że strzyżaki jelenie odgrywają znaczącą rolę w transmisji tej bakterii.