Co oznacza Pest Control?
Pest control to angielski termin oznaczający działania mające na celu zwalczanie szkodników oraz regulowanie, kontrolę i monitoring ich liczebności. W terminie tym zawierają się działanie takie jak dezynsekcja czyli zwalczanie owadów, deakaryzacja czyli zwalczanie roztoczy i deratyzacja czyli zwalczanie gryzoni. Szkodnikami nazywamy zwierzęta negatywnie wpływające na działalność człowieka lub na jego samego.
Szkodniki problemem człowieka – Straty powodowane przez szkodniki
Negatywna działalność szkodników może przejawiać się na wiele sposobów. Najczęściej polega ona na zjadaniu lub uszkadzaniu przez nie żywności. Tak jest w przypadku szkodników magazynowych takich jak między innymi myszy, szczury i wołek zbożowy. Warto zwrócić uwagę na fakt, że uszkadzanie żywności i zmniejszanie jej jakości przez szkodniki jest problemem dużo poważniejszym od jej zjadania przez nie. Szkodniki pozostawiają w żywności wylinki, włosy i odchody. Ich działalność często pozostaje niezauważona w związku z czym zanieczyszczona w ten sposób żywność nierzadko bywa zjadana przez ludzi, co może prowadzić i nierzadko prowadzi do pogorszenia się stanu ich zdrowia.
Obok żywności szkodniki często uszkadzają też budowle. Dotyczy to zwłaszcza szkodników drewna takich jak na przykład spuszczel pospolity, kołatek domowy, krokwiowiec piłkorożny i miazgowce. Również szczury, myszy, kuny, gołębie i jaskółki często doprowadzają do uszkadzania budowli. Myszy i szczury drążą korytarze w ścianach budynków. Kuny przegryzają kable elektryczne. Gołębie niszczą budowle swoimi odchodami. Jaskółki mogą uszkadzać budowle w których zakładają swoje gniazda.
Liczne szkodniki pasożytują na człowieku lub na uprawianych przez niego roślinach albo hodowanych przez niego zwierzętach. Pasożytami człowieka są między innymi komary, pchły, wszy, pluskwy, świerzbowce i kleszcze. Spośród pasożytów zwierząt największe straty powoduje prawdopodobnie pasożytujący na drobiu ptaszyniec kurzy.
Szkodniki przenoszą też liczne choroby. Dotyczy to zwłaszcza komarów i kleszczy, a poza nimi również szczurów, myszy i much. W Polsce najgroźniejszymi i najczęściej występującymi chorobami przenoszonymi przez szkodniki są przenoszone przez kleszcze Kleszczowe Zapalenie Mózgu i borelioza.
Historia pest control – czyli jak powstała branża zwalczająca szkodniki
Pest control jest co najmniej równie stare, jak rolnictwo z prowadzeniem którego wiązała się konieczność przechowywania zapasów przez dłuższy czas, co stworzyło warunki sprzyjające szkodnikom magazynowym takim jak szczury, myszy czy wołek zbożowy. Już w 3000 roku przed naszą erą w Egipcie koty były używane do zwalczania gryzoni w magazynach zbożowych. W tym samym celu w średniowieczu udomowione zostały fretki. Przez wiele stuleci do zwalczania szkodników w Chinach, Azji Południowo-Wschodniej i Afryce używane były czerwone mrówki tkaczy. Pierwszy znany nam przypadek użycia chemicznych pestycydów miał miejsce w 2500 roku przed naszą erą kiedy to Sumerowie użyli jako insektycydów związków siarki.
Współczesna kontrola szkodników stymulowana była rozprzestrzenianiem się w Stanach Zjednoczonych stonki ziemniaczanej. Po wielu dyskusjach do zwalczania chrząszczy zastosowano związki arsenowe. Doprowadziło to do powszechnej akceptacji środków owadobójczych na całym kontynencie. Wraz z uprzemysłowieniem i mechanizacją rolnictwa w XVIII i XIX wieku oraz wprowadzeniem insektycydów powszechna stała się chemiczna kontrola szkodników. W XX wieku odkrycie kilku syntetycznych środków owadobójczych, takich jak DDT i herbicydy, przyczyniło się do dalszego rozwoju pest control. 
Metody pest control – odstraszanie i zwalczanie szkodników
Działania podejmowane w ramach pest control mogą polegać na zwalczaniu lub odstraszaniu szkodników. Często jednocześnie stosowanych jest kilka metod pest control. Ma wtedy miejsce zintegrowane zwalczanie szkodników (Integrated Pest Management) znane też jako zintegrowane metody pest control. Firmy zwalczające szkodniki to firmy pest control, firmy zwalczające szkodniki lub firmy DDD.
W ramach pest control najczęściej podejmowane są działania takie jak trucie szkodników, wyłapywanie szkodników, uniemożliwianie szkodnikom dostania się do wnętrz budynków, zwalczanie szkodników za pomocą ich naturalnych wrogów lub poddawanie ich działaniu niekorzystnych czynników fizycznych (wysoka lub niska temperatura, niska wilgotność itp.). Wymienione metody pest control szerzej opiszemy w dalszej części naszego artykułu poświęconego pest control.
Powstrzymywanie rozprzestrzeniania się szkodników w pest control
Pierwszą grupą metod pest control są metody mające na celu uniemożliwienie szkodnikom dotarcia do miejsca w którym stanowić będą zagrożenie dla człowieka lub prowadzonej przez niego działalności. Do tego typu działań pest control zaliczamy działania mające na celu zapewnienie owadoszczelności lub gryzonioszczelności budynków. Działania pest control podejmowane w tym celu obejmują uszczelnianie wszelkich znajdujących się w danym budynku otworów, zakładanie siatek ochronnych na okna oraz zamykanie drzwi i okien. Podejmowane są też działania pest control zapobiegające wniesieniu szkodników przez ludzi polegające na kontroli produktów wnoszonych na teren budynków w tym zwłaszcza dostarczanych towarów żywnościowych. Kontrole te podejmowane są zwłaszcza przez przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją, magazynowaniem lub przetwarzaniem żywności.
Wewnątrz budynków szkodniki powstrzymywane są poprzez szczelne zamykanie szaf i pojemników w których przechowywane są produkty żywnościowe. Należy przy tym pamiętać, że wiele szkodników może bez trudy przegryźć się przez opakowania jeśli będą one do tego zmotywowane tym, że w ich wnętrzu znajduje się pożywienie. Myszy i szczury bez trudy przegryzają się przez wykonane z papieru opakowania mąki lub cukru. Również wiele owadów potrafi przegryźć się przez opakowania. Umiejętności takie posiada między innymi żywiak chlebowiec, świdrzyk cygarowiec, kapturnik zbożowiec, mkliki, skórnikowate i omacnica spichrzanka.
W większej skali przeprowadzane są kontrole na granicach mające na celu powstrzymanie szkodników przed ich pojawieniem się na terenie państw w których obecnie nie występują. Kontrole te obejmują zwłaszcza drewno i produkty wykonane z drewna oraz żywność. Wiele państw zakazuje nawet wwożenia na swoje terytorium określonych produktów w obawie, ze razem z nimi wwiezione zostaną na ich terytorium niepożądane szkodniki. Bardzo rygorystyczne przepisy w tej kwestii posiada między innymi Australia.
Szczególnie intensywne są działania podejmowane w celu powstrzymywania rozprzestrzeniania się pomiędzy państwami owadów żerujących w drewnie takich jak na przykład spuszczel pospolity kołatek domowy lub zmorsznik czerwony. W tym celu opracowano standard ISPM 15 znany tez jako IPCC 15 regulujący użycie wykonanych z drewna opakowań w handlu międzynarodowym. Standard ISPM określa metody obróbki drewna, które powinny zostać zastosowane w celu zapewnienia, że będzie ono wolne od szkodników drewna, które mogłyby przenieść się wraz z nim na większe odległości. O spełnieniu wymagań standardu ISPM 15 świadczy oznakowanie drewna. Oznakowanie to zawiera logo IPCC, kody kraju i producenta oraz informacje o metodzie obróbki. Zabiegi przeprowadzane w celu spełnienia wymagań IPCC 15 najczęściej określane są jako fumigacja eksportowa, fumigacja palet, fumigacja eksportowa palet lub fumigacja na eksport.
Zwalczanie szkodników za pomocą pułapek
Drugą metodą pest control jest wyłapywanie szkodników za pomocą pułapek. Pułapki mogą zabijać szkodniki lub wyłapywać je, a następnie umożliwiać ich przeniesienie w miejsce w którym nie będą one stanowić zagrożenia dla ludzi. Najczęściej metody te stosowane są w stosunku do myszy lub szczurów. Do zwalczania owadów stosowane są pułapki feromonowe. Pułapki feromonowe przyciągają owady za pomocą substancji przypominających substancje wydzielane przez osobniki danego gatunku owadów podczas rójki.
Zwalczanie szkodników za pomocą środków chemicznych
Kolejna grupą metod pest control są metody pest control polegające na zwalczaniu szkodników za pomocą środków chemicznych. Środków chemicznych stosowanych w pest control jest wiele i stosowane są one pod różnymi postaciami.
Mogą być one żelami tak jak na przykład w przypadku żelu owadobójczego XILIX używanego do zwalczania owadów żerujących w drewnie takich jak spuszczel pospolity, kołatek domowy lub miazgowiec parkietowiec. Jeśli zatem gdzieś konieczne jest zwalczane spuszczela, zwalczanie kołatka lub zwalczanie miazgowca parkietowca to użycie żelu owadobójczego XILIX jest metodą, którą warto rozważyć w tym celu.
Środki chemiczne stosowane w pest control przyjmują też często postać gazową tak jak jest to w przypadku fosforowodoru używanego podczas fumigacji. Fumigacja fosforowodorem polega na uszczelnieniu poddawanej zabiegowi struktury rodzajem namiotu, a następnie na wypełnieniu namiotu fosforowodorem. Metoda ta to skuteczny sposób na zwalczanie szkodników drewna w tym na zwalczanie spuszczela pospolitego, zwalczanie miazgowca parkietowca i zwalczanie kołatka domowego. Fumigacja stosowana jest też w celu zwalczania szkodników zerujących w żywności. W tym celu przeprowadza się na przykład gazowanie zboża. Fumigacja zboża zwalcza wszystkie żerujące w nim owady w tym między innymi szkodniki takie jak takie jak na przykład wołek zbożowy, trojszyk ulec, rozkruszek mączny, mącznik młynarek i skórek zbożowy. Jeśli więc szukasz sposobu na zwalczanie wołka zbożowego w zbożu, zwalczanie trojszyka w zbożu, zwalczanie rozkruszka mącznego w zbożu, zwalczanie mącznika młynarka w zbożu lub zwalczanie rozkruszka mącznego w zbożu to fumigacja zboża jest tym, czego szukasz.
Najczęściej jednak substancje chemiczne używane w pest control mają postać płynów. Płyny te najczęściej nanoszone są w miejsca w których występują problemy ze szkodnika poprzez oprysk lub poprzez zamgławianie czyli utworzenie składających się z malutkich kropli mgły. W ten sposób przeprowadzane jest odkomarzanie czyli zwalczanie komarów i odkleszczanie czyli zwalczanie kleszczy.
Sterylizacja w pest control
Inną metodą pest control jest uwalnianie do otoczenia osobników, które nie mogą się rozmnażać. Wiąże się to z masową hodowlą szkodnika, sterylizacją go za pomocą promieni rentgenowskich lub w inny sposób i uwolnieniem go do dzikiej populacji. Metoda ta szczególne skuteczna jest w przypadku szkodników u których samica łączy się z samcem tylko raz w ciągu swojego życia, a dany szkodnik nie rozprasza się na dużym obszarze. Poza granicami Polski metod ta stosowana była do zwalczania much tse-tse i innych owadów. W Polce nie jest ona stosowana.
Odstraszanie szkodników w pest control
Kolejną grupą metod pest control są metody pest control polegające na odstraszaniu szkodników. Odstraszanie to bez wątpienia najbardziej humanitarna metoda pest control niestety nader często okazuje się ona cechować umiarkowaną lub wręcz niską skutecznością.
Najczęściej szkodniki odstraszane są za pomocą hałasu, który interpretowany jest przez nie jako oznaka zagrożenia. W ten sposób przeprowadzane jest odstraszanie kun, odstraszanie łasic, odstraszanie dzików, odstraszanie kretów, odstraszanie nornic, odstraszanie ptaków i wielu innych szkodników. Rodzaj stosowanego podczas odstraszania szkodników hałasu dostosowywany jest do gatunku odstraszanego szkodnika. Krety odstraszane są przez odstraszanie kretów ultradźwiękami. Ptaki odstraszane są za pomocą dźwięków imitujących ptaki drapieżne. Odstraszanie dzikich zwierząt takich jak dziki przeprowadzane jest za pomocą urządzeń emitujących głośny huk.
Niestety większość szkodników szybko uczy się, że dany dźwięk nie wiąże się z rzeczywistym zagrożeniem i przestają one na niego reagować.
Ptaki często odstraszane są przez figurki lub rysunki przedstawiające ptaki drapieżne. W ten sposób przeprowadzane jest odstraszanie gołębi.
Wiele szkodników odstraszanych jest przez wydzielające intensywny zapach substancje lub rośliny na przykład zioła. W ten sposób przeprowadzane jest odstraszanie mrówek. Odstraszanie mrówek zapachem wygląda w ten sposób, że na trasach pochodów mrówek rozmieszczane są rośliny lub substancje wydzielające silny zapach nielubiany przez te owady.
Metody termiczne pest control
Kolejnymi metodami pest control są metody termiczne pest control polegające na poddawaniu szkodników działaniu wysokich lub niskich temperatur. Wspomniane metody pest control zwalczają przede wszystkim owady i inne gatunki stawonogów. Wytrzymałość owadów na niskie lub wysokie temperatury jest zróżnicowana niemniej większość z nich można skutecznie zwalczyć poprzez poddawanie ich działaniu ujemnych lub przekraczających 50 stopni Celsjusza temperatur. Wytrzymałość owadów na niskie temperatury często jest niższa w przypadku szkodników pochodzących z rejonów tropikalnych takich jak na przykład spichrzel surynamski lub przybyszka amerykańska. Im bardziej skrajne są dane temperatury tym krótszy jest czas, który szkodniki mogą przeżyć w danej temperaturze.
Najpopularniejszą metodą termiczną jest metoda mikrofalowa pest control stosowana w celu zwalczania owadów żerujących w drewnie. Zwalczanie szkodników drewna metodą mikrofalową polega na tym, że drewno poddawane jest działaniu promieniowania mikrofalowego. Promieniowanie mikrofalowe podgrzewa wodę znajdującą się w drewnie. Wysoka temperatura powoduje ścinanie się białka z którego zbudowane są ciała owadów, a tym samym ich śmierć. Metoda mikrofalowa skutecznie zwalcza wszystkie szkodniki żerujące w drewnie w tym między innymi takie jak spuszczel pospolity i kołatek domowy.
Lampy owadobójcze
Metodą pest control często stosowaną w celu zwalczania owadów są lampy owadobójcze. Lampy owadobójcze przyciągają owady wydzielanym przez siebie promieniowaniem ultrafioletowym. To, co dzieje się potem uzależnione jest od rodzaju lampy. W przypadku lamp lepowych owady przyczepiają się do wymiennego wkładu pokrytego klejem. W przypadku lamp rażących owady rażone są prądem elektrycznych. Spośród wymienionych rodzajów lamp zdecydowanie lepszym rozwiązaniem są lampy lepowe ponieważ ciała owadów, które zostały przez nie zabite pozostają na lepie dzięki czemu nie zanieczyszczają one otoczenia. Lampy rażące prowadzą do rozrywania ciał owadów co sprawia, że w ich okolicy znaleźć można resztki ich ciał.
Lampy owadobójcze to skuteczna metoda zwalczania owadów latających takich jak mklik mączny, mklik daktylowiec, omacnica spichrzanka, mklik próchniczek i komary. Jeśli szukamy sposobu na zwalczanie mklika mącznego, zwalczanie mklika daktylowca, zwalczanie omacnicy spichrzanki lub zwalczanie komarów to warto rozważyć tą metodę. Obok zwalczania owadów lampy owadobójcze umożliwiają również monitorowanie liczebności owadów, a tym samym pozwalają na ocenę skuteczności metod ich zwalczania. W przypadku lamp lepowych monitorowanie owadów możliwe jest dzięki temu, że wszystkie zabite przez lampy lepowe owady pozostają na powierzchni lepu. W przypadku lamp rażących monitoring możliwy jest dzięki temu, że zabite owady pozostają na specjalnych tackach znajdujących się pod lampą. Ilość ciał zabitych owadów znajdujących się na powierzchni lepu lub na tacce pozwala na określenie ich liczebności.
Monitoring pest control
Pest control to nie tylko zwalczanie szkodników, ale również metody pozwalające na ich wykrywanie i stałe monitorowanie ich obecności. Wiele metod zwalczania szkodników pozwala jednocześnie na monitorowanie poziomu ich aktywności. Na przykład szybkość z jaką następuje ubytek trutki znajdującej się w karmnikach deratyzacyjnych pozwala na określenie liczebności gryzoni, a ilość owadów przyklejonych do wkładu lepowego lampy owadobójczej pozwala na poznanie liczebności, miejsc występowania i składu gatunkowego owadów latających. Monitoring pozwala na ocenę skuteczności działań mających na celu zwalczanie gryzoni lub zwalczanie owadów. Szybkie zdanie sobie sprawy z nieskuteczności działań umożliwia podjęcie działań korygujących mających na celu zwiększenie skuteczności przeprowadzanych działań.
Metody pest control cały czas są doskonalone. Ciągle powstają nowe. Na przykład zwalczanie szkodników drewna za pomocą żelu owadobójczego XILIX jest stosunkowo nową metodą, a już stało się ono jedną z bardziej popularnych metod zwalczania szkodników drewna w Polsce. Szczególnie intensywny jest rozwój metod pest control polegających na zwalczaniu szkodników metodami chemicznymi. Cały czas powstają nowe preparaty mające na celu ich zwalczanie. Rozwój ten następuje również w odpowiedzi na uodparnianie się szkodników na preparaty chemiczne, które stosowane są w celu zwalczania szkodników obecnie.