Prosionek szorstki

Prosionek szorstki – co to jest ?

Skorupiaki kojarzą nam się ze zwierzętami morskimi. Niewielu ludzi jednak wie, że jest gatunek skorupiaków, który żyje na lądzie, a co więcej żyje w Polsce, jest dość powszechny i często pojawia się w naszych domach. Skorupiakiem tym jest prosionek szorstki. Mało kto zna tą nazwę mimo iż wielu ludzi widziało prosionki na przykład gdy uciekały w popłochu po tym jak na przykład podnieśliśmy znajdujący się w naszym ogrodzie kamień. Bo właśnie pod kamieniami najczęściej możemy znaleźć te robactwo. Patrząc na niego zastanawiamy się co to za owad pod kamieniami lub co to za robak pod kamieniami bo w końcu nikt, kto nie jest specjalistą od bezkręgowców nie spodziewa się, że pod kamieniem znajdzie skorupiaka.

Jak wygląda prosionek szorstki?

Prosionek szorstki może mieć różne barwy. Najczęściej samce prosionków szorstkich są ciemno-niebieskawoszare, a samice prosionków szorstkich są jaśniejsze od samców. Czasami prosionki szorstkie mogą być również ceglasto-pomarańczowe lub brązowe. Osobniki silnie zainfekowane przez wirusy mogą mieć barwę niebieską. Osobniki te są jednak dość rzadko obserwowane ponieważ szybko giną. Z przodu ciała prosionka szorstkiego znajdują się segmentowane czułki składające się z licznych załamań. Wierzchnia część ciała prosionków szorstkich jest szorstka oraz pokryta guzkami. Na trójpłatkowej głowie prosionka szorstkiego znajdują się złożone oczy składające się z dwudziestu prostych oczek. Tylne krawędzie pleonitów  prosionka szorstkiego są zakrzywione. Pleonity to grzbietowe płytki odwłoka. Prosionki szorstkie mają dwie pary pleopodialnych płuc. Tułów prosionka szorstkiego składa się z siedmiu segmentów, o odwłok składa się z sześciu segmentów. Segmenty tułowia są znacząco większe od segmentów odwłoka. Razem tworzą one jednolity pancerz. Prosionki mają siedem par odnóży, a więc znacząco więcej niż jest to w przypadku owadów.

Co jedzą prosionki szorstkie ?

Każdy musi jeść. Prosionki szorstkie nie są tu żadnym wyjątkiem. Żywią się one miękkimi, rozkładającymi się częściami roślin, które odnajdują za pomocą zmysłu węchu, którego receptory znajdują się na powierzchniach czułków prosionków.

Występowanie prosionka szorstkiego

Prosionki szorstkie najczęściej występują na skrajach łąk, w dobrze nasłonecznionych lasach i w ogrodach. Najczęściej przebywają pod kamieniami oraz pod butwiejącym drewnem. Stąd też jeśli zauważymy robactwo pod kamieniami lub robactwo pod drewkiem to istnieje duże prawdopodobieństwo, ze mamy do czynienia z prosionkiem.

Robactwo to szczególnie liczne jest w siedliskach zasolonych i piaszczystych. Prosionek szorstki występuje na terenie całej Europy. Robak ten zawleczony został również do Ameryki Północnej.

Ewolucja prosionków

Przodkowie prosionków ewoluowali w słonych zbiornikach wodnych takich jak morza i oceany. W zasadzie przodkowie wszystkich lądowych organizmów ewoluowały w morzach i oceanach, niemniej prosionki w większym stopniu od innych lądowych organizmów zachowały w swej biologii przystosowania umożliwiające życie w słonej wodzie mimo iż żyją na lądzie.

Skorupiaki to zwierzęta które wszystkim kojarzą się z wodą albo eleganckimi restauracjami. O prosionku nie można tego powiedzieć. Większość skorupiaków do dziś żyje w wodzie niemniej prosionek niczym jedyne dziecko z całej rodziny, które poszło na studia wyszedł na ląd (właściwie nie jedyne ponieważ istnieje również wiele innych gatunków skorupiaków, które żyją na lądzie niemniej jednak większość spośród tych zwierząt żyje w środowisku wodnym i z tym właśnie środowiskiem kojarzona jest przez ludzi ta grupa zwierząt). Jak doszło do tego, że prosionki w przeciwieństwie do większości skorupiaków żyją na lądzie ?

Najbardziej znane skorupiaki to kraby, krewetki, homary i langusty. W wodzie żyją, rozmnażają się i z wody pobierają tlen. Przestawienie się na ląd to trudne zadanie. Z filmów przyrodniczych wiemy, że na lądzie żyją kraby niemniej trudno jest nazwać je zwierzętami lądowymi ponieważ ich młodociane stadia musza pływać w związku z czym rozmnażanie wiąże się dla nich z powrotem do wody. Jest jednak grupa skorupiaków, która dokonała tego wielkiego wyczynu i całkowicie przestawiła się na życie na ładzie. Grupą tą są równonogi z podrzędu Oniscidea. W grupie tej znajduje się wiele gatunków których rozwój przebiega całkowicie na lądzie w tym również prosionki szorstkie. Większość bezkręgowców lądowych wywodzi się od organizmów słodkowodnych. Nie dotyczy to równonogów, które to wywodzą się bezpośrednio od organizmów słonowodnych.

Ochrona skorupiaków przed wysychaniem nie jest zadaniem łatwym. U owadów chitynowy pancerz pokryty jest cienką warstwą wosku zatrzymującego wodę. Równonogi nie posiadają tej warstwy. Brak ochronnej warstwy wosku sprawia, że prosionki wykazują silna tendencje do przebywania w środowiskach o wysokim stopniu wilgotności. Prosionkom pomaga również fakt, że potrafią one odzyskiwać wodę z odpadów metabolicznych, a także czerpać ją z powietrza. Azotowe produkty przemiany materii wydalane są przez prosionki w postaci gazowego amoniaku, co również przyczynia się do oszczędności wody. Narządy, którymi odbywa się to wydalanie znajdują się na szczękach prosionków.

Na spodzie tylnej części ciała prosionków również dzieją się ciekawe rzeczy. Znajduje się tam pięć par płaskich, zachodzących na siebie tarcz. Tarcze te powstały z silnie zmodyfikowanych nóg. Właśnie tam odbywa się odzysk wody metabolicznej. W tym samym miejscu odbywa się również pobieranie wilgoci z powierza. Nie należy zapominać o tym, że pobieranie wody z powietrza przez prosionki możliwe jest wyłącznie w miejscach charakteryzujących się wysoką wilgotnością. Przedstawione mechanizmy umożliwiają przetrwanie prosionków w warunkach minimalnie suchszych niż jest to w przypadku innych gatunków równonogów, co przyczyniło się do dużego sukcesu i szerokiego rozpowszechnienia się tego gatunku zwierząt na świecie. Prosionki pozostają jednak bardziej wrażliwe na wysychanie niż jest w przypadku większości innych gatunków lądowych stawonogów związku z tym cały ich styl życia podporządkowany jest przebywaniu w środowisku w którym panuje odpowiedni dla ich przeżycia poziom  wilgotności. Prosionki szorstkie aktywne są nocą, kiedy jest chłodniej. W dzień ukrywają się w rozmaitych miejscach które łączy to, że jest w nich ciemno i wilgotno. Gdzie zatem możemy zobaczyć to robactwo? Najczęściej pod kawałkami drewna i kamieniami, w kompoście, wśród liści oraz w piwnicach. Jeśli zauważymy zatem robactwo pod drewnem, robactwo w kompoście, robactwo w liściach, robactwo w piwnicy, robaki pod drewnem, robaki w kompoście, robaki w  liściach lub robaki w piwnicy to bardzo prawdopodobne jest to, że zauważyliśmy prosionki szorstkie.

Rozmnażanie się prosionków szorstkich

Jak widać równonogi takie jak prosionki rozwiązały problem wydalania, oraz zachowania wody w środowisku lądowym w sposób zupełnie inny od większości organizmów. Niemniej oryginalne są one jeśli chodzi o problemy związane z rozmnażaniem. Prosionki wraz ze swoimi krewniakami nie mają w swoim rozwoju stadium larwy, która musiałaby przebywać w środowisku wodnym. Jaja składane są przez samice do błoniastego worka znajdującego się na brzusznej stronie ciała tych zwierząt. Rozwój młodych osobników prosionków odbywa się wewnątrz tej torby, a młode prosionki opuszczają ją już jako miniaturki rodziców.

Linienie prosionków szorstkich

Charakterystyczną cechą stawonogów jest posiadanie pancerza. Pancerz ma wiele zalet. Chroni przed czynnikami zewnętrznymi, a jednocześnie jest szkieletem stawonogów do którego przyczepione są mięśnie. Pancerz ma również pewne wady. Pierwszą z nich jest fakt, że zwierzęta mające szkielet zewnętrzny nie osiągają tak dużych rozmiarów jak zwierzęta mające szkielet wewnętrzny. Nie to jest jednak największym zmartwieniem prosionków. Większym problemem jest to, że pancerz nie rośnie. Różne gatunki stawonogów rozwiązały ten problem na różne sposoby. Większość z nich zrzuca pancerz. Z pancerza wyłania się miękkie zwierzę, które rośnie, a w między czasie jego ciało się powiększa. Czas ten jest bardzo trudny dla stawonogów ponieważ bez pancerza wystawione są one na znacznie zwiększone niebezpieczeństwo ze strony innych zwierząt. W przypadku stawonogów lądowych pojawiają się dodatkowe problemy ponieważ podczas linienia zwiększa się ich wrażliwość na wysychanie.

Prosionek jak przystało na prosionka rozwiązał ten problem w inny sposób niż rozwiązały go inne gatunki stawonogów. Podczas linienia zrzuca on jedynie połowę swojego pancerza. Zrzucanie to rozpoczyna się od tylnej części ciała prosionka. Segment przedni zrzucany jest dopiero po rozpoczęciu się procesu twardnienia tylnej części pancerza. Przed linienem danej części węglan wapnia z jednej z części zbroi przesyłany jest do jej drugiej części. Ponadto zrzucany pancerz jest zjadany, co również umożliwia odzyskanie części węglanu wapnia.

Równonogi morskie

Nie wszystkie równonogi wyszły na ląd. Wiele spośród ich gatunków pozostało w morzach. Gatunki równonogów, które pozostały w morzach często mają znacząco większe rozmiary od gatunków lądowych. Na przykład niektóre spośród form zaliczanych do rodzaju Bathynomus mają nawet 70 centymetrów długości i 1,5 kilograma wagi. Mimo dużych różnic w rozmiarach równonogi te pod względem wyglądu są bardzo podobne do swoich lądowych kuzynów. Morskie równonogi są wyjątkowo odporne na brak pożywienia. Jeden z odłowionych w oceanie osobników przeżył w japońskim akwarium 5 lat bez pożywienia.

Podgatunki prosionka szorstkiego

Wyróżnia się sześć podgatunków prosionka szorstkiego. Są to: Porcellio scaber americanus, Porcellio scaber flavobrunneus Collinge, Porcellio scaber flavomaculata Collinge, Porcellio scaber japonicus Verhoeff, Porcellio scaber lusitanus Verhoeff i Porcellio scaber scaber Latreille

Jak widać prosionki to niezwykle nietypowe robactwo. Przedstawiciele tego gatunku zadziwiają niemal w każdym aspekcie swej biologii. Dla większości ludzi są to i pozostaną robaki pod kamieniami, robaki po drewnem mimo ich powszechności większość ludzi nigdy nie będzie nawet wiedziała jak to robactwo się nazywa.