Dlaczego zwalczanie pchły jest ważne?

Pchła ludzka (Pulex irritans) – niechciany gość…

Są bezskrzydłymi, niezwykle uciążliwymi i krwiopijnymi insektami. Przenoszą wiele chorobotwórczych drobnoustrojów oraz wywołują alergiczne zapalnie skóry. Bardzo łatwo się nimi zarazić, szczególnie w miejscach publicznych takich jak szkoła czy przedszkole, a to dlatego, że dzieci przywiązują mniejszą wagę do higieny i łatwiej nawiązują bliski kontakt i po powrocie do domu szybko przenoszą te pasożyty na rodzeństwo i rodziców. Ludzi traktują jako źródło pokarmu, miejsce schronienia i środek transportu. Nie trudno się domyślić, o kogo chodzi…

Zapraszamy Państwa do zapoznania się z najważniejszymi informacjami na temat pchły ludzkiej. Ponadto chcemy wskazać Państwu zagrożenia, jakie niesie za sobą ugryzienie oraz możliwości zapobiegania atakom tych pasożytów.
Budowa pchły ludzkiej

Pchła ludzka to niewielki owad z rodzaju pcheł z rodziny Pulicidae. Osiąga długość 2 – 4 mm (najczęściej samica dorasta do 3 mm długości, samiec do 2,5 mm). Ma ciemnobrunatne ciało pozbawione skrzydeł i bocznie spłaszczone. Wyrastają z niego liczne, długie, mocne i bardzo skoczne odnóża. Głowa jest mała i zaokrąglona oraz wyposażona w trójczłonowe czułka. Szczecinka oczna umieszczona jest poniżej oka. Ponadto pasożyt ten wyposażony jest w aparat gębowy jest typu kłująco-ssącego. Warto zaznaczyć, że pchła ludzka nie ma na głowie i na przedtułowiu chitynowych grzebyków, charakterystycznych dla innych pcheł i właśnie po tym można ją odróżnić od pchły kociej czy psiej.

Występowanie i tryb życia pchły

Pchła ludzka jest gatunkiem kosmopolitycznym. Występuje szczególnie licznie w krajach rozwijających się. Preferuje pomieszczenia wilgotne, z drewnianymi podłogami, o niskiej higienie. Pchły ludzkie mogą zostać przeniesione do mieszkania przez domowników lub zwierzęta. Gdy znajdą się w budynku, szukają dla siebie dogodnej niszy w szparach podłogi, dywanach i meblach. Obecność pchły ludzkiej w pomieszczeniach mieszkalnych łatwo stwierdzić na podstawie charakterystycznych małych plamek odchodów na pościeli. Pasożytują tylko dorosłe osobniki. Najbardziej dokuczają w okresie późnego lata, tj. w sierpniu i wrześniu.

Gdy chodzi o rozmnażanie pchły ludzkiej – od 3 do 10 dni po wyssaniu krwi z żywiciela samice przez okres 3 miesięcy składają jaja. Najlepszym do tego miejscem w domach są szczeliny w podłodze, dywany, stare materace, miejsca spania psów i kotów, a także w miejscach publicznych sale kinowe, sale gimnastyczne czy dyskoteki. Jedna samica w ciągu życia może złożyć nawet do 450 jaj, przy czym składa tylko 3-5 jaj jednorazowo. Z nich wylęgają się robakowate larwy, które żywią się różnymi resztkami produktów roślinnych i zwierzęcych tworzących kurz, a także odchodami dorosłych pcheł, bogatych w substancje odżywcze. Po dwóch linieniach larwy (są trzy stadia larwalne) tworzą kokon, do którego powierzchni przyklejają się drobne cząstki kurzu. Rozwój pokolenia latem trwa 4-5 tygodni, zaś zimą 6-7 tygodni, ale w niekorzystnych, wilgotnych i zimnych warunkach rozwój może wydłużyć się do około roku. Średni cykl życia jednej pchły ludzkiej to 30 dni. Zarówno larwy jak i postacie wymagają dużej wilgotności (70-90%) oraz wysokiej temperatury (18-27 stopni). Gdy chodzi o preferencje pokarmowe – osobniki dorosłe żywią się krwią ludzi, którą pobierają bezpośrednio z naczyń. Mimo iż wolą odżywiać się na ciele ludzkim, mogą przebywać również okresowo na lisach, borsukach, łasicach, kotach i psach. Ssą krótko, kilkakrotnie w ciągu dnia i pozostawiają swędzące ślady po ugryzieniach.

Zagrożenia, jakie niesie ugryzienie pchły

Jak już wyżej wskazano – pasożytują tylko dorosłe osobniki pcheł ludzkich. Właśnie dlatego, że insekt ten atakuje też świnie, ssaki drapieżne, gryzonie i ptaki domowe, roznosi riketsje duru wysypkowego szczurzego (tyfus plamisty), dwoinkę zapalenia płuc, pałeczki dżumy, tularemii oraz salmonellozy. Pchła ludzka oraz inne pchły, chociaż takie małe, mogą być żywicielami pośrednimi tasiemców. Natomiast bezpośrednimi następstwami żerowania tych owadów na skórze są czerwone plamki, grudki zapalne, świąd, a niekiedy zakażenie bakteriami ropnymi. Takie zmiany w miejscach ukłuć i ugryzień są początkowo silnie swędzące (świąd może trwać około 3 dni). Ponadto u osób wrażliwych mogą pojawiać się pokrzywkowate bąble lub rozlane rumienie, a po około 1-2 latach mogą one zatracić zdolność reagowania na dalsze ukłucia. Jak twierdzi prof. dr hab. Stanisław Igantowicz – entomolog ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego – nie wszyscy ludzie są jednakowo wrażliwi na ukłucia pchły ludzkiej, dlatego uczuleniowy odczyn skóry u różnych osób występuje w różnym nasileniu. Dla osób wrażliwych kontakt z pchłami i ich larwami ma szczególnie silnie alergizujące oddziaływanie, a dla części osób ukąszenie przez pchłę może być nawet niezauważone.

Ugryzienie przez pchłę ludzką objawia się zatem m.in.: zmianami skórnymi, zaczerwienieniami lub krostami w miejscu ukłucia, swędzącą i wyraźną opuchlizną, alergicznym pchlim zapaleniem skóry (APZS; podobnie jak u zwierząt). Ponadto osoba ugryziona może stać się nadpobudliwa i niespokojna (częste ukłucia działają stresogennie na ludzi), a przy bardzo rozległych i częstych pogryzieniach dzieci może dojść u nich nawet do anemii. Warto zaznaczyć, że w miejscu po ukąszeniu może pojawić się w wyniku drapania stan zapalny. Inaczej niż w przypadku ugryzienia przez pluskwy, obrzęk wywołany ugryzieniem przez pchłę jest regularny, pojawia się czerwona wyraźna bardzo swędząca opuchlizna. Jak wspomniano wyżej – zmiany te zanikają zwykle po 3 dniach. Ukąszone miejsca dobrze jest smarować amoniakiem, ponieważ łagodzi to uczucie swędzenia, a także odstrasza pchły.

Zwalczanie pchły ludzkiej

Pchły ludzkie żyją i rozmnażają się przede wszystkim w miejscach brudnych, zakurzonych, rzadko sprzątanych. Ich larwy spotykamy najczęściej w szparach między deskami czy klepką podłogi, na strychach lub w innych schowkach starych domów. Zatem walka z tymi pasożytami polega przede wszystkim na utrzymywaniu w czystości mieszkania: dokładnym wymiataniu, zbieraniu odpadków i kurzu, najlepiej odkurzaczem (dobrze jest specjalnie długo trzymać wylot nad szparami) oraz szorowaniu drewnianych podłóg ostrą szczotką, używając gorącej wody z dodatkiem chlorku. Po jej wyschnięciu dobrze jest wetrzeć terpentynę, a następnie pastę do podłogi. Jeśli pchły pokazały się w domu, należy spryskać wszystkie szpary w podłodze i meblach preparatami owadobójczymi w aerozolu, ale tylko pod jednym warunkiem: GDY W DOMU NIE MA RACZKUJĄCYCH NIEMOWLĄT, PSÓW ANI KOTÓW! Jeśli podłogi nie można myć, listwy i szpary po odkurzeniu można wysmarować (nawet za pomocą pędzla) czystym amoniakiem, nasypując w szpary sproszkowaną naftalinę (ponieważ pchły nie znoszą innych ostrych zapachów, takich jak: benzyna, nafta, terpentyna czy pasta do podłóg). Materace, kołdry i poduszki trzeba codziennie wietrzyć i trzepać. Pamiętać trzeba, że nie wolno spryskiwać pościeli żadnym trującym preparatem! Ponadto pchły ludzkie nie lubią zapachu płatków róży, dzikiej mięty, liści paproci i cytryny. Można więc materac posypać sproszkowaną miętą lub kłaść świeże liście paproci (zabezpieczając przed zabrudzeniem). Płatki, które opadły z róż, można ustawiać na spodeczkach wokół posłania, a wysuszone kłaść bezpośrednio na materacu. Można również smarować ciało i skrapiać bieliznę pościelową olejkiem cytrynowym, umieszczać w pościeli popularne woreczki zapachowe o zapachu cytryny lub kłaść latem liście paproci pod prześcieradło. Odstraszająco na pchły ludzkie działają też popularne repelenty oraz składniki olejków eterycznych (polecany jest goździkowy i eukaliptusowy).

Pomimo istnienia wielu odpowiednich środków, zwalczanie pcheł jest trudne ze względu na ich ruchliwość. Warto jednak pamiętać, że skuteczne w walce z pchłami są także metody zwalczania pluskiew i tak jak przy tępieniu pluskiew – ważna jest regularność, z jaką stosujemy wszystkie środki i zabiegi zwalczające pchły ludzkie.

W przypadku gdy zwierzę mieszkające w domu ma już pchły, trzeba brać pod uwagę fakt, iż nawet pchła kocia czy psia może przynajmniej okresowo pasożytować na człowieku. Właśnie dlatego zwalczania tych pasożytów nie należy ograniczać jedynie do oczyszczenia skóry i sierści zwierzęcia. Jeżeli w domu raz pojawiły się pchły, trzeba założyć, że zdążyły poskładać w nim swoje jajeczka. Dlatego niezbędne jest poddanie „zabiegom odpchlającym” wszystkich mebli tapicerowanych, materaców i dywanów, na których przebywał zapchlony pies lub kot. Koce, pledy, narzuty i pościel można wyprać w pralce – o ile się da – w temperaturze 60 stopni Celsjusza, ponieważ jajeczka pcheł giną dopiero w temperaturze powyżej 45 stopni Celsjusza. Jeżeli zwierzak ma już pchły, przez miesiąc powinno się – raz lub dwa razy w tygodniu – oczyszczać mieszkanie za pomocą myjki na parę. Dzięki regularnym zabiegom uda się skutecznie wytępić pchły i zniszczyć ich jajeczka.

Ciekawostki na temat pchły ludzkiej:

1. Jest wiele gatunków pcheł, jednak najważniejsze są trzy; pchła ludzka, psia i kocia. Różnią się one szczegółami w budowie anatomicznej, jednak najistotniejsze są preferencje żywieniowe, które wynikają z nazwy. Niemniej jednak każda z tych pcheł może przynajmniej okresowo pasożytować na psie, kocie lub człowieku.
2. Jeden samiec zapładnia kilkanaście samic, które uzyskują zdolność do składania jaj dopiero po pierwszym pobraniu krwi żywiciela.
3. Pchła ludzka potrafi skakać na wysokość 30 cm i odległość nawet 2 m, co ułatwia jej przenoszenie się z jednego żywiciela na drugiego. Owad ten wykonuje zatem skoki, których długość przekracza stokrotnie długość jego ciała. Gdyby człowiek posiadał podobne zdolności i wyposażony byłby w tak silne mięśnie jak pchła, z łatwością mógłby przeskoczyć rzekę szerokości 200 m lub kościół Mariacki!
4. Pchła na psie, kocie czy człowieku tylko “żeruje” (pije krew) i “jeździ” (przemieszcza się). Trwa to około 1 godziny w ciągu doby. Resztę życia (pozostałe 23 godziny) pchła spędza w środowisku, zatem tak naprawdę jest pasożytem środowiska.
5. Pchła ludzka jest obecnie gatunkiem zagrożonym w Europie wyginięciem. Czołowi parazytolodzy postanowili wpisać Pulex irritans na czerwona listę zagrożonych zwierząt i roślin.