Szacuje się, że na świecie istnieje ponad 50 000 znanych gatunków roztoczy. Jednak tylko niewielka część z nich ma wpływ na zdrowie człowieka. Jednymi z najczęściej występujących są oczywiście roztocza kurzu domowego, powszechnie obecne w naszych domach, zwłaszcza w materacach, poduszkach, dywanach i tapicerce. Mając na co dzień bezpośrednią styczność z roztoczami, warto dowiedzieć się o nich jak najwięcej.
Co to są roztocza?
Roztocza to mikroskopijne stawonogi, należące do grupy pajęczaków. Są one wszechobecne i występują w różnych środowiskach, w tym w naszych domach, na zewnątrz, w ziemi, na roślinach i w powietrzu. W domu roztocza często zamieszkują materace, poduszki, dywany, tapicerkę mebli oraz inne miejsca, gdzie mogą znaleźć wilgoć i pożywienie w postaci łusek skóry, które zrzucamy na co dzień. Roztocza żywią się martwymi komórkami skóry ludzi i zwierząt.
Czy dezynfekcja pomaga zwalczać roztocza — sprawdź to sam!
Jak wyglądają roztocza kurzu?
Roztocza z uwagi na niewielki rozmiar, mieszczący się w przedziale od 0,1 do 0,5 mm, nie są widoczne gołym okiem. Wygląd roztoczy może się różnić w zależności od gatunku, ale ogólnie mają one podobną budowę ciała.
Jakie są charakterystyczne cechy wyglądu roztoczy?
- Owalny lub wrzecionowaty kształt ciała,
- U dojrzałych osobników 4 pary nóg (stawonogi),
- Na ciele roztoczy można zauważyć mikroskopijne szczecinki, które służą do przemieszczania się oraz do przylegania do powierzchni,
- Roztocza zwykle mają przejrzyste lub bladożółte ciała, ale ich kolor może się różnić w zależności od gatunku i środowiska, w którym występują,
- Aparaty gębowe. Na przednim końcu ciała roztocza znajduje się aparat gębowy, umożliwiający im pobieranie pokarmu,
- Ciało roztoczy jest pokryte osłonką, która zapobiega utracie wody. Dzięki temu mogą przetrwać w suchych warunkach i dostosować się do różnych środowisk.
Ze względu na mikroskopijny rozmiar, aby zobaczyć roztocza, wymagane jest użycie mikroskopu lub innego narzędzia o odpowiednim powiększeniu. Warto zaznaczyć, że w przypadku roztoczy domowych, które często są przedmiotem zainteresowania ze względu na alergie, to nie same roztocza są alergenami, ale alergeny obecne w ich odchodach i ciałach. Budowa ciała ma niebagatelne znacznie dla bytowania roztoczy. Jako stawonogi, w których dodatku tułów pokryty jest szczecinką, doskonale radzą sobie w każdych warunkach. Bez problemu przylegają do każdego typu powierzchni, z łatwością się po niej poruszając w każdym kierunku i dowolnym położeniu.
Dowiedz się także, co zabija roztocza — przeczytaj artykuł.
Czy roztocza gryzą?
Patrząc w dużym powiększeniu na roztocza, można odnieść wrażenie, że są to stworzenia mogące ugryźć człowieka. Jak jest na prawdę? Roztocza nie gryzą ludzi. Te mikroskopijne stawonogi nie posiadają żuchwy ani części ciała potrzebnych do gryzienia. Ich pokarmem są drobne cząstki organiczne, takie jak fragmenty naskórka, sierść zwierząt, pyłki roślinne czy resztki jedzenia. Jednakże, mimo że roztocza same w sobie nie gryzą, niektóre osoby mogą doświadczać reakcji alergicznych lub podrażnień skóry w wyniku kontaktu z alergenami obecnymi w odchodach roztoczy, lub ich ciałach. Objawy takie jak swędzenie, wysypka, katar, trudności w oddychaniu lub astma mogą wystąpić u osób wrażliwych na te alergeny, niezależnie od ich wieku i płci.
Ważne jest utrzymanie czystości w domu, regularne odkurzanie, pranie pościeli w wysokich temperaturach i utrzymywanie odpowiedniej wilgotności, aby zmniejszyć liczbę roztoczy i alergenów w otoczeniu. Jeśli masz poważne objawy alergiczne związane z roztoczami, zalecam skonsultowanie się z lekarzem lub alergologiem w celu uzyskania odpowiedniej diagnozy i leczenia.
Oprócz roztoczy innym problemem w wielu domach mogą być obrzeżki gołębie. Sprawdź co to takiego!
Skąd się biorą roztocza w domu?
Roztocza mogą wnikać do wnętrza naszych domów z zewnątrz, szczególnie przez otwarte okna, drzwi, wentylację, a także osiadając na odzieży i butach, które wcześniej miały kontakt z zanieczyszczonymi środowiskami zewnętrznymi. Roztocza znajdują się także w powietrzu jako część aerozoli zawieszonych w atmosferze. Mogą być unoszone przez wiatr i przenoszone na bardzo dużych odległościach, wnikając następnie do wnętrz domów, samochodów.
Jednak głównym źródłem rozmnażania się roztoczy kurzu domowego są:
- materace,
- poduszki,
- dywany,
- tapicerki meblowe,
- pluszowe zabawki,
- dawno nieprana odzież,
- koce,
- firany i zasłony w oknach,
- inne materiały, w których roztocza mogą znaleźć schronienie i pokarm.
Roztocza kurzu domowego są szczególnie związane z wilgotnymi i zanieczyszczonymi środowiskami, takimi jak źle wentylowane pomieszczenia, wilgotne dywany, poduszki czy materace, gdzie znajdują dogodne warunki do rozwoju i rozmnażania się.
Polecamy także artykuł: Rybiki — czym są i jak się ich pozbyć z domu.
Roztocza a żywność
Niektóre gatunki roztoczy, takie jak roztocza spożywcze, mogą pojawić się w zapasach jedzenia. Mogą przenikać do wnętrza opakowań z zewnątrz lub być obecne w ziarnach, mące, suszonych owocach, orzechach i innych produktach spożywczych. Sprzyja temu niewłaściwe przechowywane jedzenia, szczególnie jeśli w pomieszczeniu jest zbyt wilgotno i panuje wysoka temperatura. Także uszkodzenia opakowania pozwalają na wnikanie roztoczy do środka. Zjadając następnie żywność zanieczyszczoną roztoczami, u niektórych osób mogą pojawić się reakcje alergiczne. Daje to błędne przekonanie, że jesteśmy np. uczuleni na mąkę, gdy w rzeczywistości alergenem są zanieczyszczenia na powierzchni roztocza lub znajdujące się w ich odchodach.
Czy roztocza są szkodliwe?
Roztocza same w sobie nie są dla ludzi szkodliwe. Wiele osób może jednak wykazywać nadwrażliwość lub alergie na alergeny obecne w odchodach roztoczy oraz znajdujące się na ich ciałach. Kontakt z tymi alergenami może wywoływać objawy takie jak swędzenie, katar, kaszel, trudności w oddychaniu, wysypka skórna lub astma. Najczęstszą alergią związaną z roztoczami jest alergia na roztocza kurzu domowego. Występuje ona, gdy osoba wdycha alergeny obecne w odchodach, szczątkach ciał i fragmentach roztoczy obecnych w kurzu, w poduszce, materacu, kołdrze, dywanie i innych rzeczach, w których roztocza mogą się rozmnażać.
Przeczytaj także jak zwalczać inne insekty w domu.
Roztocza kurzu a astma
Kiedy osoba uczulona na roztocza wdycha alergeny, może się pojawić reakcja alergiczna objawiająca się skurczem oskrzeli, zapaleniem błony śluzowej oskrzeli i dusznościami. To może prowadzić do zaostrzenia objawów astmy, takich jak problemy z oddychaniem, świszczący oddech, kaszel i uczucie ucisku w klatce piersiowej.
Aby zmniejszyć ekspozycję na alergeny roztoczy i łagodzić objawy astmy, należy wszystkimi dostępnymi sposobami ograniczać ilość roztoczy. Można to robić poprzez:
- regularne odkurzanie podłóg, najlepiej odkurzaczami z filtrem HEPA,
- pranie pościeli w wysokiej temperaturze, m.in. 60 stopni Celsjusza, która pozwala zabić roztocza,
- unikanie zbędnych materiałów i tekstyliów w domu jak firany, zasłony, dywany, wykładziny,
- utrzymanie właściwego poziomu wilgotności, czyli w zakresie 30% do 50%. Wilgotne środowisko sprzyja rozwojowi roztoczy, więc dla ich ograniczenia konieczna jest sprawna wentylacja i unikanie nadmiernie wilgotnych obszarów może pomóc ograniczyć ich występowanie.
Szacuje się, że na jednym metrze kwadratowym naszego domu może znajdować się od kilkuset do nawet kilku tysięcy roztoczy. Ze względu na korzystne warunki środowiskowe w naszych domach, populacje roztoczy mogą rosnąć i rozmnażać się bardzo szybko. Jedna samica roztocza może składać nawet kilkadziesiąt jaj w ciągu swojego życia. Przestrzegając podstawowych zasad higieny i wyrabiając w sobie nawyk częstego zmieniania i prania pościeli, można zminimalizować ryzyka związane z występowaniem roztoczy w swoim domowym środowisku, zdecydowanie poprawiając jakość i komfort życia.
To również może Cię zainteresować: Mole spożywcze a ubraniowe — jak je rozróżnić?