Świerzb (scabies) to choroba skóry wywoływana przez roztocza — świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei var. hominis). Choroba ta jest zakaźna i przenosi się głównie przez bezpośredni kontakt skóry ze skórą, choć może być także przenoszona przez zanieczyszczone ubrania, pościel czy ręczniki.
Sprawdź, na jakie szkodniki działa dezynsekcja.
Rodzaje świerzbu ludzkiego
Czy wiesz, że jest kilka rodzajów świerzbu u człowieka? Świerzb u ludzi można podzielić na 4 główne formy, które różnią się nasileniem objawów i charakterystyką kliniczną.
1. Świerzb zwykły (typowy)
Jest to najczęstsza forma świerzbu, charakteryzująca się intensywnym świądem, wysypką i korytarzami świerzbowymi na skórze. Zmiany skórne pojawiają się często w miejscach, takich jak przestrzenie między palcami, nadgarstki, brzuch, pośladki i okolice genitalne.
2. Świerzb norweski
Jest to bardziej zaawansowana i zakaźna forma świerzbu, która może wystąpić u osób z obniżoną odpornością. Charakteryzuje ją obfitość łusek i strupów na skórze, często z minimalnym świądem. Ten rodzaj świerzbu u ludzi często obejmuje miejsca, takie jak dłonie, stopy, plecy i skóra głowy.
3. Świerzb u małych dzieci
Świerzb u niemowląt i małych dzieci może różnić się objawami od świerzbu u dorosłych. W jego przypadku najczęściej mogą wystąpić pęcherzyki, grudki i strupy. Najczęściej pojawia się na dłoniach, stopach, twarzy i głowie.
4. Świerzb wtórny
Może wystąpić jako wtórne zakażenie bakteryjne skóry, spowodowane ciągłym drapaniem obszarów zaatakowanych przez roztocza. Ten rodzaj świerzbu ma zwykle postać ropnych zmian skórnych, strupów, zaczerwienień oraz opuchlizny.
Czy wiesz, kto najczęściej jest narażony na pasożyty w domu?
Cykl rozwojowy świerzbowca ludzkiego
Świerzbowiec ludzki ma dość złożony cykl rozwojowy. Składa się on z kilku etapów i trwa od 10 do 17 dni, obejmując następujące fazy.
- Złożenie jaja. Samica świerzbowca składa jaja w korytarzach utworzonych w naskórku gospodarza. Samica składa około 2-3 jaja dziennie przez około 4-5 tygodni.
- Stan larwalny. Z jaj wylęgają się larwy, które mają trzy pary nóg. Etap larwalny trwa zwykle kilka dni. Larwy przechodzą na powierzchnię skóry, gdzie mogą przenosić się na inne obszary ciała lub na skórę innych osób.
- Protonimfy. Larwy przekształcają się w protonimfy, które mają cztery pary nóg. Protonimfy żyją przez kilka dni, zanim przekształcą się w trytonimfy.
- Trytonimfy. Protonimfy przekształcają się w trytonimfy, które również żyją przez kilka dni.
- Dorosłe osobniki. Trytonimfy przekształcają się w dorosłe świerzbowce, które mogą zarażać nowych gospodarzy.
- Migracja. Dorosłe samce poruszają się po powierzchni skóry, podczas gdy samice wygryzają korytarze w naskórku, gdzie składają jaja, rozpoczynając cykl na nowo.
Dowiedz się, jak skutecznie i bezpiecznie zwalczać insekty w domu.
Zakażenie świerzbowcem ludzkim zwykle następuje przez bezpośredni kontakt skóry ze skórą, ale roztocze mogą być również przenoszone przez zanieczyszczone ubrania, pościel czy ręczniki. Leczenie świerzbu obejmuje stosowanie kremów lub maści zawierających substancje akarycydy, takie jak permetryna czy iwermektyna, które zabijają roztocza i ich jaja. Ważne jest również czyszczenie lub izolowanie odzieży i pościeli używanej przez osobę zakażoną, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji.
Świerzbowiec ludzki: przyczyny
Infekcja świerzbowcem ludzkim jest wynikiem bezpośredniego kontaktu z zakażoną osobą lub, rzadziej, przez kontakt z przedmiotami, które były w użyciu przez tę osobę. Mogą to być jego ubrania, pościel, meble czy ręczniki. Poniżej wymieniamy główne przyczyny zakażenia świerzbowcem ludzkim.
- Bezpośredni kontakt ze skórą to najczęstsza droga zakażenia. Świerzbowce przekazywane są przez bliski kontakt fizyczny z osobą zakażoną, np. podczas przytulania, głaskania, wspólnego spania w jednym łóżku.
- Kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami. Jest to zdecydowanie rzadsza droga zakażenia, ale możliwa, zwłaszcza w przypadku świerzbu norweskiego, który jest bardziej zakaźny. Zakażenie może nastąpić przez kontakt z ubraniami, pościelą, ręcznikami i innymi przedmiotami osobistymi, używanymi przez osobę zakażoną.
- Zakażenie w miejscach o wysokim zagęszczeniu ludzi. Obozy, przedszkola, domy opieki, więzienia i inne miejsca, gdzie ludzie przebywają w bliskim kontakcie, są bardziej podatne na szybkie rozprzestrzenianie się świerzbu.
- Osłabiona odporność. Osoby o obniżonej odporności są bardziej narażone na ciężkie formy świerzbu, takie jak świerzb norweski.
- Podróże międzynarodowe. Istnieje zwiększone ryzyko zakażenia z powodu ekspozycji na różne populacje ludzkie i potencjalny kontakt z osobami zakażonymi.
Poznaj popularne owady w domu. Ty też je masz!
Świerzbowiec ludzki i sposoby zapobiegania
Najlepsza metoda to unikanie bliskiego kontaktu fizycznego z osobami zakażonymi świerzbowcem. Niezbędne również jest częste mycie rąk i ciała, a także regularne czyszczenie i dezynfekcja ubrań, pościeli i ręczników. W przypadku potwierdzenia występowania świerzbowca u człowieka, konieczne jest szybkie i skuteczne leczenie osób zakażonych. Pozwala ono zminimalizować ryzyko rozprzestrzeniania się infekcji. Zaznaczyć trzeba, że leczenie i kontrola zakażenia świerzbowcem ludzkim wymaga skoordynowanego wysiłku, włączając w to leczenie wszystkich członków rodziny, nawet jeśli nie mają one objawów.
Jak wygląda świerzb u człowieka?
Świerzb u człowieka jest charakterystyczny i objawia się szeregiem cech klinicznych, które mogą obejmować przede wszystkim ślady po świerzbowcu, czyli korytarze świerzbowe. Są to cienkie, nieregularne linie na skórze, często z widoczną pęcherzykowatą wysypką na końcu. Wewnątrz tych tuneli samice świerzbowca składają swojej jaja. Ponadto występują również inne charakterystyczne cechy świerzbowca.
- Wysypka. Mogą to być czerwone, swędzące grudki, pęcherzyki lub krosty na skórze. Często są zlokalizowane między palcami, na nadgarstkach, łokciach, pachwinach, pośladkach, piersiach i brzuchu.
- Intensywny świąt. Mocny, uporczywy świąd, który zwykle nasila się w nocy. Świąd jest wynikiem reakcji alergicznej organizmu na obecność świerzbowców, ich jaj i odchodów.
- Zmiany skórne. Zmiany skórne mogą być różne – od małych czerwonych grudek po pęcherze i krosty. Zmiany te mogą być podobne do innych chorób skórnych, co może utrudniać celną diagnozę.
- Wtórne zakażenie. W wyniku ciągłego drapania zmienionych miejsc, skóra może być uszkodzona. To z kolei może prowadzić do sekundarnego zakażenia bakteryjnego.
Czy mikroskopijne robaczki w domu są groźne?
Jak leczyć świerzb u człowieka?
Leczenie świerzbu wymaga zarówno leczenia miejscowego, jak i ogólnego, a także podjęcia środków w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji. Najczęściej stosowane metody leczenia świerzbu to leki akarycydy, przeznaczone do zwalczania roztoczy. Jednymi z najczęściej stosowanych leków są kremy i maści.
- Permetryna. Krem zawierający 5% permetrynę jest najczęściej używanym lekiem na świerzb. Zwykle nakłada się go na całe ciało od szyi w dół i pozostawia na co najmniej 8-12 godzin (zwykle przez noc).
- Iwermektyna. Lek ten jest dostępny w formie doustnej i jest stosowany w przypadkach, gdy inne leki nie działają. Stosowany jest zwłaszcza w leczeniu cięższych postaci świerzbu, takich jak świerzb norweski.
- Crotamiton. Krem lub lotion, który jest nakładany na skórę.
- Siarka. Maści zawierające siarkę mogą być stosowane, zwłaszcza u niemowląt i kobiet w ciąży.
Bardzo ważnym elementem leczenia świerzbu u człowieka jest leczenie objawowe. Pozwala ono uniknąć zakażenia wtórnego, spowodowanego częstym drapaniem skóry. Aby złagodzić świąd, lekarz może zalecić różnego rodzaju leki przeciwhistaminowe, a także maści steroidowe. Te drugie mają na celu zmniejszenia stanu zapalnego i świądu na skórze. W procesie leczenia można stosować delikatne, nawilżające kremy, aby pomóc skórze w regeneracji.
Konieczna jest również obserwacja skóry po zakończeniu leczenia, aby upewnić się, że infekcja została całkowicie wyleczona. W przypadku, gdy objawy utrzymują się przez długi czas, niezbędna jest konsultacja lekarska. Należy pamiętać, że świąd może utrzymywać się przez pewien czas nawet po skutecznym wyleczeniu infekcji z powodu reakcji alergicznej na martwe roztocza i ich produkty przemiany materii.
Co to jest entomofobia i jak się ją leczy?
Jak długo leczy się świerzb u człowieka?
Czas leczenia świerzbu u człowieka zależy od różnych czynników, w tym od rodzaju leku używanego do leczenia, od ciężkości infekcji oraz od indywidualnej reakcji organizmu na leczenie. Średni czas leczenia to kilka tygodni, zwykle od 2 do nawet 6 tygodni przy bardzo mocno rozwiniętych infekcjach.
- Leczenie miejscowe (na przykład krem z permetryną). Jedna aplikacja zwykle trwa 8-14 godzin (krem często nakładany jest na noc). W niektórych przypadkach może być konieczne powtórzenie leczenia po upływie jednego tygodnia.
- Leczenie doustne (na przykład iwermektyna). Zwykle podawana jest jedna dawka iwermektyny, ale w niektórych przypadkach może być konieczne powtórzenie dawki po dwóch tygodniach.
Świąd i inne objawy zwykle zaczynają ustępować w ciągu kilku dni po rozpoczęciu leczenia, ale całkowite wyleczenie może zająć od dwóch do sześciu tygodni. Warto pamiętać, że świąd może utrzymywać się nawet po zakończeniu leczenia z powodu reakcji alergicznej skóry na obumarłe roztocza i ich odchody. W takim przypadku leki przeciwhistaminowe lub sterydowe maści mogą być pomocne w łagodzeniu świądu. Po zakończonym leczeniu należy monitorować skórę, aby upewnić się, że infekcja została wyleczona. Jeśli objawy utrzymują się lub powracają, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. Pamiętać trzeba również o tym, jak ważna jest skuteczna dezynfekcja przedmiotów osobistych oraz odzieży, należących do osób zakażonych świerzbowcem.