Krocionogi to podtyp stawonogów, które charakteryzują się długim, walcowatym ciałem podzielonym na liczne segmenty. Każdy segment (oprócz kilku początkowych) ma dwie pary nóg, stąd nazwa dwuparce. Krocionogi to głównie detrytusożercy, co oznacza, że żywią się rozkładającą się materią roślinną, choć niektóre gatunki mogą również zjadać martwe zwierzęta. Niektóre gatunki krocionogów mogą być drapieżnikami.
Poznaj ciekawe robaki podobne do stonogi.
Co to są krocionogi?
Ciało krocionogów jest podzielone na wiele segmentów, z których każdy ma dwie pary nóg. Dwuparce (krocionogi) mają wyraźnie widoczne czułki, które używają do badania swojego otoczenia. Ich oczy służą do wykrywania światła i ciemności. Wiele gatunków krocionogów ma twardy oskórek, który chroni je przed drapieżnikami i utratą wody. Każdy segment ciała (poza kilkoma początkowymi) mai dwie pary nóg. Krocionogi rozmnażają się za pomocą kopulacji. Niektóre gatunki składają jaja w glebie lub w innych wilgotnych miejscach. Preferują wilgotne, ciemne środowiska, takie jak gleba, ściółka leśna, czy kompost.
Krocionogi odgrywają kluczową rolę w ekosystemie jako detrytusożercy. Pomagają w rozkładzie martwej materii roślinnej, co przyczynia się do obiegu składników odżywczych w glebie i wspomaga wzrost roślin. Niektóre gatunki krocionogów mogą wydzielać trujące substancje chemiczne, aby odstraszyć drapieżniki. Poprzez swoją aktywność, krocionogi pomagają w aeracji gleby i w jej wzbogaceniu w składniki odżywcze. Mimo że są zwykle niewielkie i często niepozorne, krocionogi są ważnym składnikiem wielu ekosystemów, zwłaszcza tych leśnych i glebowych.
Krocionogi w Polsce
W Polsce występuje ok. 65 gatunków krocionogów, które zamieszkują różne środowiska, od lasów po łąki i tereny podmokłe. Poniżej przedstawiam kilka przykładów gatunków krocionogów, które można spotkać w Polsce:
- Cylindrojulus boleti. Jest to gatunek krocionoga, który ma walcowate ciało z wieloma segmentami. Można go znaleźć w wilgotnych lasach. Jest to detrytusożerca, który żywi się rozkładającą się materią roślinną.
- Leptophyllum nanum. To mały krocionóg z delikatnym ciałem. Preferuje ściółkę leśną i inne wilgotne środowiska. Podobnie jak inne krocionogi, jest detrytusożercą.
- Julus terrestris. Ma charakterystyczną budowę typową dla krocionogów, z licznymi segmentami i dwiema parami nóg na segmencie. Jest to gatunek lądowy, który można znaleźć w różnych środowiskach, zwłaszcza w ściółce leśnej.
- Julus scandinavius. Julus scandinavius jest podobny do Julus terrestris, z walcowatym ciałem i licznymi nogami. To gatunek północny, najczęściej spotykany w Skandynawii, ale także może występować w Polsce.
- Ophyiulus fallax. Gatunek ma ciało podobne do węża, co sugeruje jego nazwa. Ophyiulus fallax to krocionóg zamieszkujący wilgotne środowiska, takie jak ściółka leśna.
- Schizophyllum sabulosum (Krocionóg piaskowy). Krocionóg piaskowy ma ciało przystosowane do życia w środowiskach piaszczystych. Jak nazwa wskazuje, preferuje siedliska piaskowe, takie jak wydmy czy plaże. Jest to detrytusożerca przystosowany do życia w suchszych środowiskach.
Wij. Czy wiesz co to za stworzenie?
Skąd się biorą krocionogi?
Krocionogi należą do grupy stawonogów, która jest jedną z najstarszych i najbardziej różnorodnych grup zwierząt na Ziemi. Ich ewolucja zaczęła się prawdopodobnie ponad 400 milionów lat temu w okresie sylurskim. Pierwotne krocionogi były jednymi z pierwszych zwierząt lądowych. Podobnie jak inne wczesne formy życia lądowego, wywodzą się z morskich stawonogów. W miarę ewolucji krocionogi przystosowały się do różnych środowisk lądowych, rozwijając m.in. mechanizmy obronne, takie jak zdolność wydzielania toksyn, oraz adaptacje do życia w różnych środowiskach, od lasów deszczowych po pustynie.
Krocionogi rozwijają się przez proces zwanym hemimetabolią, co oznacza, że młode krocionogi są podobne do dorosłych, ale mają mniej segmentów i nóg. Z każdą wylinką, młode krocionogi zyskują więcej segmentów i nóg, aż osiągną formę dorosłą. Krocionogi rozmnażają się płciowo, a wiele gatunków buduje gniazda w glebie lub innych schronieniach, gdzie samica składa jaja.
Skamieniałości krocionogów są rzadko spotykane, ponieważ ich miękkie ciała nie zachowują się dobrze w rekordzie kopalnym. Niemniej jednak, skamieniałości krocionogów, które zostały znalezione, dostarczają cennych informacji na temat ich ewolucji i rozmieszczenia w ciągu milionów lat. Podsumowując, krocionogi są starożytną grupą stawonogów, które wyewoluowały z morskich przodków i przystosowały się do życia na lądzie w różnych środowiskach na całym świecie.
Historia krocionogów w Polsce
Krocionogi w Polsce, podobnie jak w innych regionach świata, są obecne od setek milionów lat. Ich pochodzenie w Polsce jest związane z ogólną historią ewolucji i migracji krocionogów na świecie. Pierwotne krocionogi i inne stawonogi skolonizowały ląd w okresie paleozoicznym. Z biegiem czasu, rozprzestrzeniały się one, zasiedlając różne obszary, w tym obszar dzisiejszej Polski. Krocionogi dostosowały się do różnych środowisk w Polsce, od lasów po łąki i obszary podmokłe. Ich zdolność do przetrwania w różnych siedliskach pozwoliła im rozprzestrzeniać się na różne obszary.
Ze względu na to, że Polska była poddawana wielokrotnym cyklom zlodowaceń, wpływało to na rozmieszczenie i różnorodność gatunków, w tym krocionogów. W okresach ocieplenia po zlodowaceniu, krocionogi (jak i inne organizmy) mogły ponownie zasiedlać obszary, które były wcześniej pokryte lodem. Działalność człowieka, taka jak zmiana użytkowania ziemi i globalne ocieplenie, wpływa również na rozmieszczenie krocionogów w Polsce. Człowiek nieświadomie wprowadza również gatunki krocionogów (i inne organizmy) w nowe obszary, co może wpływać na lokalną bioróżnorodność.
Jak skutecznie zwalczać robaki na elewacji?
Czy krocionogi gryzą?
Krocionogi zwykle nie są zwierzętami agresywnymi i nie gryzą ludzi. Ich głównym mechanizmem obronnym jest wydzielanie substancji chemicznych. Niektóre z tych substancji mogą powodować podrażnienie skóry lub nieprzyjemny zapach, który odstrasza drapieżniki. Niemniej jednak istnieje kilka rzeczy, które warto wiedzieć na temat krocionogów i ich interakcji z ludźmi:
Mechanizmy obronne
Większość krocionogów, gdy czuje się zagrożona, będzie próbowała uciec. Jeżeli ucieczka nie jest możliwa, niektóre gatunki mogą zwijać się w kulkę, chroniąc w ten sposób swoje bardziej wrażliwe części ciała.
Substancje chemiczne
Niektóre gatunki krocionogów mają zdolność wydzielania substancji chemicznych, które mogą być toksyczne dla małych drapieżników. Substancje te zwykle nie są szkodliwe dla ludzi, chociaż mogą powodować podrażnienie skóry, jeśli ktoś weźmie krocionoga do ręki.
Ugryzienia
Teoretycznie niektóre większe gatunki krocionogów mogą być w stanie ugryźć człowieka, jeśli będą mocno ściskane lub sprowokowane, ale ich szczęki zwykle nie są wystarczająco mocne, aby przekłuć ludzką skórę. Ugryzienia są bardzo rzadkie i zwykle nie są poważnym zagrożeniem dla ludzi. Podsumowując, krocionogi generalnie nie są zwierzętami, które gryzą, i zwykle starają się unikać konfrontacji z ludźmi. Jeśli zostawisz je w spokoju, prawdopodobnie zrobią to samo.
Na czym polega i jak się objawia entomofobia?
Krocionogi: czy są szkodliwe
Krocionogi generalnie nie są uważane za szkodliwe dla ludzi ani dla większości roślin. Tak, jak wiele innych organizmów, krocionogi teoretycznie mogą przenosić bakterie i inne mikroorganizmy na swojej powierzchni, ale nie ma dobrze udokumentowanych badań naukowych potwierdzających, że są one znaczącym wektorem chorób dla ludzi. Rzeczywiście, większość stawonogów jest w stanie przenosić bakterie na swojej powierzchni, ale to nie oznacza automatycznie, że są one wektorem chorób zakaźnych. Oto kilka aspektów związanych z ich wpływem na środowisko i człowieka.
- Ugryzienia. Krocionogi zasadniczo nie gryzą ani nie atakują ludzi. Mają słabe szczęki, które są przystosowane do rozdrabniania martwej materii roślinnej, a nie do gryzienia.
- Toksyny. Niektóre gatunki krocionogów mogą wydzielać obronne substancje chemiczne, które mogą powodować podrażnienie skóry lub drobne reakcje alergiczne u niektórych osób. Jednak te reakcje są zwykle łagodne i przejściowe.
- Detrytusożercy. Krocionogi odgrywają pożyteczną rolę w ekosystemie jako detrytusożercy, co oznacza, że pomagają w rozkładzie martwej materii roślinnej, przyczyniając się do procesów kompostowania i odnawiania składników odżywczych w glebie.
- Szkodliwość dla roślin. Zwykle nie szkodzą żywym roślinom, chociaż w rzadkich przypadkach, gdy brakuje im naturalnego pokarmu, mogą gryźć młode rośliny lub delikatne części roślin.
- Wpływ na zwierzęta domowe. Krocionogi zwykle nie stanowią zagrożenia dla zwierząt domowych, takich jak psy czy koty. Jednak warto być ostrożnym, gdyż obronne substancje chemiczne wydzielane przez niektóre gatunki mogą być irytujące dla zwierząt, które próbują je zjeść.
Krocionogi ogólnie nie są szkodliwe dla ludzi, roślin, zwierząt domowych ani budynków. Są ważnym elementem ekosystemu, pomagającym w rozkładzie organicznego materiału i wzbogacaniu gleby. Kiedy jednak ich populacja niebezpiecznie się zwiększa i stworzenia te wchodzą do naszych domów lub zabudowań gospodarczych, należy podejmować odpowiednie środki. Najskuteczniejszą metodą ograniczenia liczebności krocionogów jest dezynsekcja metodą oprysku.